Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 10

કર્મવીર F કર્મવીદ ર્ક કર્મવીદ કમેવા. પુષ્ટ ૧૦.
પ્રબદ્ધ જીવન
કર્મવાદ વિશેષાંક ૧ ઓગસ્ટ ૨૦૧૪
પાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક.
કર્મયાત્રા
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ | કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ પૂર્વ
ગણધરવાદ અને કર્મવાદ
બીજા પદો પણ છે જેમ કે, ભગવાન મહાવીરે અગ્નિભૂતિની ‘કર્મ છે કે નહિ? આ શંકાનું “પુષે પુછયેન વર્મUT, પાપે પાપ: મurill' સમાધાન કરતાં કર્મયાત્રાનું સ્વરૂપ ખૂબ જ સરળ, તર્કબધ્ધ અને
(૪-૪૫ બૃહદારણ્યક ઉપનિષદ) શું સચોટ દૃષ્ટાંત સહિત સમજાવ્યું છે જે ગણધરવાદ તરીકે અર્થાત્ પુણ્યકર્મથી જીવ પવિત્ર થાય છે અને પાપકર્મથી અપવિત્ર * વિશેષાવશ્યક ભાષ્યમાં દૃષ્ટિ ગોચર થાય છે. ભગવાન મહાવીર થાય છે. આમ આ બંને પરસ્પર વિરોધી વાક્યથી તને મૂંઝવણ થઈ ર્ક છું અને ગણધર અગ્નિભૂતિ વચ્ચે થયેલો કર્મવિષયક સંવાદ જાણવા છે કે એકમાં આત્માને મહત્ત્વ આપવામાં આવ્યું છે, જ્યારે બીજામાં કૈં જૈ જેવો છે, જે નીચે પ્રમાણે છેઃ
કર્મને. આથી તારા મનમાં શંકા ઊભી થઈ કે કર્મ છે કે નહિ? પરંતુ ક્ય किं मन्ने अस्थि कर्म उयाहु नत्थि त्ति संसओ तुझं । બંને વાક્યો સાપેક્ષ છે. એકમાં આત્માની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે É वेयपयाण य अत्थं न याणसी तेसिमो अत्थो ।।१६१०।। તેથી આત્મા સિવાયની બીજી વસ્તુ જગતમાં છે જ નહિ એમ નથી ક
-વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય માનવાનું કારણ કે સ્તુતિમાં અતિરેક હોઈ શકે છે. જ્યારે બીજું અર્થાત્ : હે અગ્નિભૂતિ ! તું એમ માને છે કે “કર્મ છે કે નહિ?” વાક્ય પુરુષાર્થની પ્રધાનતા બતાવે છે. લોકો ભાગ્ય પર બધી વાત ક આવો તને સંશય છે, તેનું કારણ એ છે કે તું તે વેદ પદોનો અર્થ છોડીને ધર્મપુરુષાર્થમાં પાછા ન પડે માટે આ વાક્ય કહેવામાં આવ્યું
બરાબર જાણતો નથી. એટલે કે પરસ્પર વિરૂદ્ધ અર્થવાળા વેદના છે. એનાથી કર્મ નથી એવું સિદ્ધ થતું નથી. આ પદોને કારણે તારી મતિ મૂંઝાઈ ગઈ છે.
અગ્નિભૂતિ : તો પછી આ કર્મ પ્રત્યક્ષ કેમ દેખાતા નથી? અગ્નિભૂતિ : તો પછી એનું સમાધાન શું છે? એનું અર્થઘટન પ્રભુ મહાવીર : આ કર્મ પ્રત્યક્ષ ભલે ન દેખાતા હોય પણ એના પર કેવી રીતે કરશો?
વિપાકરૂપે સંસારમાંપ્રભુ મહાવીર : એ વેદના વાક્યો સાંભળ, અગ્નિભૂતિ! વિવિધતા : વિવિધ રૂચિવાળા જીવો–કોઈને મીઠાઈ ભાવે તો કોઈને
'पुरुष एवेदंमग्नि सर्व यद् भूतं यच्च भाव्यम्'। ફરસાણ, કોઈને કાળો રંગ ગમે તો કોઈને સફેદ વગેરે રંગ ગમે છે. અર્થાત્ પ્રત્યક્ષ જણાતું ચેતન-અર્થાત્ આત્મા જ છે. પરંતુ વેદમાં વિષમતા : કોઈ અમીર છે, તો કોઈ ગરીબ, કોઈક ઠોઠ છે તો
કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ 4
ચા૨ વિશ્વરૂપ આ સંસા૨નું સ્વરૂપ
વિષમતા: આ સંસારમાં ક્યાંય સમાનતા જોવા મળતી નથી. આમ વિષમતા અને વિવિધતાથી આ સંસાર દૃષ્ટિગોચર થાય છે. * એકના જેવા ગુણધર્મો બીજામાં ન હોય તે વિષમતા. આવી વિષમતા વિચિત્રતા? આ સંસાર વિષમતા, વિવિધતાની સાથે ચિત્ર-| E સંસારમાં ડગલે ને પગલે જોવા મળે છે. જેમ કે માતા જેવી પુત્રી વિચિત્ર પણ છે. સંસારમાં જે બનવાની શક્યતા કે સંભાવના ન હોય અને પિતા જેવો પુત્ર ન હોય. એક માતાના ચાર સંતાનો વિચારી પણ ન શકાય તેવી ઘટનાઓ બને છે. તેનું નામ છે | ૐ પણ સરખા હોતા નથી. એક સુખી હોય તો એક દુ:ખી. વળી વિચિત્રતા. રોજ કેટલાય ચોરી કરીને પકડાઈ જાય છે, સજા પણ તેમના વિચારો, ગુણધર્મો, સ્વભાવમાં પણ ભિન્નતા જોવા મળે છે. ભોગવે છે છતાં પણ નવા લોકો ચોરી, ખૂન કે બળાત્કાર જેવા | £
વિવિધતા : એ જ પ્રમાણે સંસારમાં વિવિધતા પણ ઘણી છે. પાપ છોડી શકતા નથી. દારૂ, સિગારેટ, બીડી, તમાકુને લીધે | એક શ્રીમંત છે તો બીજો નિર્ધન, એક માલિક છે તો બીજો નોકર કેન્સર જેવા જીવલેણ રોગો થાય છે. કેટલાય મરણને શરણ થઈ હૈ | છે, એક ઉચ્ચ કુળમાં જન્મે છે તો બીજો નીચ કુળમાં જન્મ લે છે. જાય છે. છતાં આ વ્યસનો છોડી શકતા નથી. એક યુવાવયે મરણ એક સોનાના પારણે ઝુલે છે, તો બીજાને ફાટેલી ગોદડી પણ પામે છે તો કોઈક મરવાને વાંકે રોગથી પીડાઈ પીડાઈને જીવે છે. ? દુર્લભ છે. એકને ખાવા બત્રીસ પકવાન છે, તો બીજાના દ્વારે આવા વિચિત્ર સંસારની વિચિત્રતાનો કોઈ પાર નથી. આવું રાબના પણ ઠેકાણાં નથી. એકને પહેરવા હીર-ચીર છે તો બીજાને ત્રિવિધરૂપે આ સંસારનું સ્વરૂપ જોવા મળે છે. તેનું ખરું કારણ તન ઢાંકવા પૂરતા કપડા પણ નથી. એકને વગર શ્રમે બધું મળે છે એકમાત્ર કર્મ જ છે. દરેક જીવના કર્મ અનુસાર જ તેને વિવિધતા, જ્યારે બીજાને મહેનત કરવા છતાં મુશ્કેલથી થોડું ઘણું મળે છે. વિષમતા અને વિચિત્રતા પ્રાપ્ત થાય છે.
કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ