________________
ભગવાન મહાવીર લીધું હતું. એમના ગુરુ વ્યાકરણ અંગે સવાલો પૂછતા તો એવા જવાબો મળતા જે પોતે પણ એટલી વિગતે જાણતા ના હોય. શિષ્યને મુખે નીકળતા ઉત્તરો સંકલિત કરીને ગુરુદેવે એક નવું
વ્યાકરણ રચ્યું. આવી બુદ્ધિપ્રતિભા હતી આ બાળકની ! ગુરુને થયું કે આવા બાળકને હું શું શીખવું. એટલે ચાર દીવાલોની શાળામાંથી વર્ધમાન મુક્ત થાય છે. પણ એમને માટે તો વિશ્વ સ્વયં વિદ્યાલય જ હતું. ધીરે ધીરે જગત એની પાંખડીઓ એમની સમક્ષ ખોલતું જતું હતું. ક્ષત્રિય રાજકુમાર માટેની શસ્ત્રવિદ્યા કે રાજવિદ્યામાં સમાઈ જઈ સમાપ્ત થઈ જાય તેવડું નાનકડું મર્યાદિત ગજું તો આ કુમારનું હતું નહીં. પાછળથી પ્રબોધેલા ઉપદેશોમાં આનો સંકેત જડી આવે છે. જ્યારે તેઓ કહે છે : “પ્રાણીઓના નાશ માટે શસ્ત્રવિદ્યા શીખવામાં કે કામભોગો માટે માયાદિ આચરવામાં કે સંયમરહિત થઈ, વિરભાવે આચરવામાં આવેલું પરાક્રમ સંસાર તો પ્રાપ્ત કરાવે છે; પણ સમજુ માણસ તો સમજે છે કે શ્રેષ્ઠ પુરુષોએ આચરેલા આર્ય ધર્મનું શરણ લઈ પાપકર્મરૂપ કાંટાને મૂળમાંથી ખેંચી કાઢવા પ્રબળ પુરુષાર્થ કરવો એ જ સાચું વીરત્વ છે.' જીવનને રૂંધનારાં તત્ત્વો તથા જીવનને પોષનારાં તત્ત્વોનો વિવેક આ બાળકની જાણ પૂર્વકમાણી હોય તેવું લાગે છે. એ તો પૃથ્વી પર આવ્યો છે જીવનને પૂરેપૂરું ખીલવવા. ગુલાબના ફૂલની એક પણ પાંદડી અધખીલી રહે તે એને કેમ પોષાય ? જીવનપુષ્પને એણે ખીલવવું છે, અને એ ખીલવવા આડે જે કાંઈ અંતરાય આવે છે તે એને માટે પાપ છે. એ સારી પેઠે જાણે છે કે મારા જીવનના ફૂલને પૂર્ણપણે ખીલવવું હશે તો સૌ પહેલાં મૂળને ભૂમિમાં સ્થિર કરવું પડશે. મૂળારોપણની આ પ્રક્રિયા એમના ચિત્તતંત્રમાં બાળપણથી જ શરૂ થઈ ગઈ હતી.
