________________
ભગવાન મહાવીર
ભગવતીસૂત્રમાં મહાવીરના મુખે જ જણાવવામાં આવ્યું છે કે એ સંગ્રામમાં કુલ ૯૬ લાખ લોકો મરાયા. જે યુગમાં અહિંસાના મૂલ્યનો આટલો મહાન સૂત્રધાર થઈ ગયો, તે જ યુગમાં આવાં ભયંકર યુદ્ધો પણ ખેલાતાં રહ્યાં એ નસીબની બલિહારી છે. સ્પષ્ટ છે કે ધર્મ એ જાણે જીવનનો કોઈ અલાયદો ખંડ હોય તેમ એકાંગી તત્ત્વ તરીકે સ્વીકારાતો. ધર્મે રાજકારણમાં કે વ્યાપારકારણમાં પ્રવેશ કરવો જોઈએ એ વાત હજી આવી નહોતી. અહિંસાનું મૂલ્ય પણ વ્યક્તિગત જીવનમાં હતું, સામાજિક જીવનમાં તો હિંસા, સ્પર્ધા જ પ્રચલિત હતાં.
સંન્યાસદીક્ષા લીધા પછીનું તેરમું ચોમાસું બેઠું, ત્યારે ભગવાન મહાવીર ફરતા ફરતા પોતાના મૂળ વતન તરફ આવતા જાય છે. હવે તો તેમનાં લૌકિક માતા-પિતા સદેહે રહ્યાં નથી. મોટા ભાઈ નંદીવર્ધન હયાત છે, અને હયાત છે ભગવાનની પુત્રી પ્રિયદર્શના અને જમાઈ જમાલિ. યશોદા વિશે તો ક્યાંય એક અક્ષર સુધ્ધાં જાણવા મળતો નથી.
ક્ષત્રિયકુંડમાં ભગવાન પધારે છે ત્યારે સમગ્ર રાજકુળ પ્રભુનાં દર્શને આવી પહોંચે છે. એમનો ધર્મોપદેશ સાંભળ્યા બાદ જાલિ દીક્ષા લેવા તત્પર થઈ ઊઠે છે. માતાપિતાની સંમતિ લેવા જાય છે, ત્યારે મા-દીકરા વચ્ચે સુંદર સંવાદ થાય છે. નાટકાની એમની સંમતિ લઈ ભગવાન પાસે પ્રવ્રજ્યા લે છે. પ્રભુની કન્યા પ્રિયદર્શના પણ બીજી એક હજાર સ્ત્રીઓ સાથે દીક્ષા લે છે. દીક્ષા લીધા પછી ઘણાં વર્ષો સુધી ત્યાગ, તપસ્યા, વિચરણ તથા ઉપદેશ-યાત્રાઓ કર્યા પછી જમાલિને તપની આત્યંતિકતા અંગે શંકા પેદા થાય છે અને નવો સંપ્રદાય ઊભો કરે છે.
મહાવીર સ્વામીના શિષ્યોમાં રાજામહારાજાઓ, રાજપુત્રો,
૫૪
