________________
મહાવીર વાણી કરું છું.
માત્ર માથું મૂંડાવાથી શ્રમણ થવાય નહીં, માત્ર ૐકારથી બ્રાહ્મણ થવાય નહીં, માત્ર અરણ્યવાસથી મુનિ થવાય નહીં અને માત્ર દાભનાં વસ્ત્રથી તાપસ થવાય નહીં. પણ સમતાથી શ્રમણ, બ્રાહ્મચર્યથી બ્રાહ્મણ, જ્ઞાનથી મુનિ અને તપથી તાપસ થવાય. કર્મથી જ માણસ બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય કે શૂદ્ર હોય છે. શ્રેષ્ઠ ગુણોવાળા તથા સર્વકમૉથી રહિત એવા બ્રાહ્મણો જ પોતાનો કે બીજાનો ઉદ્ધાર કરવા સમર્થ છે.
પરિગ્રહને કારણે જીવ હિંસા કરે છે, અસત્ય બોલે છે, ચોરી કરે છે, મૈથુન સેવે છે અને અત્યધિક આસક્તિ કરે છે.
જે પરિગ્રહની વૃદ્ધિનો ત્યાગ કરે છે તે જ પરિગ્રહને ત્યાગી શકે છે. જેની પાસે પરિગ્રહ નથી એ મુનિએ માર્ગનું દર્શન કર્યું છે.
પરિગ્રહ બે પ્રકારનો છેઃ આત્યંતર અને બાહ્ય. આત્યંતરમાં ૧. મિથ્યાત્વ, ૨. સ્ત્રીવેદ, ૩. પુરુષવેદ, ૪. નપુંસકવેદ, પ. હાસ્ય, ૬. રતિ, ૭. અરતિ, ૮. શોક, ૯, ભય, ૧૦, જુગુપ્સા, ૧૧. ક્રોધ, ૧૨. માન, ૧૩. માયા, ૧૪. લોભ.
બાહ્યમાં ૧. ખેતર, ૨. મકાન, ૩. ધનધાન્ય, ૪. વસ્ત્ર, ૫. વાસણ, ૬, દાસદાસી, ૭. પશુ, ૮, વાહન, ૯. શય્યા, ૧૦. આસન.
જેવી રીતે હાથીને કાબૂમાં લાવવા માટે અંકુશ અને નગરની રક્ષા માટે ખાઈ છે, તેવી રીતે ઈન્દ્રિય-નિવારણ માટે પરિગ્રહનો ત્યાગ છે. પરિગ્રહ-ત્યાગથી ઇંદ્રિયો કાબૂમાં આવે છે.
