________________
૮. મહાપ્રયાણોત્સવ
ત્રીસ ત્રીસ વર્ષનાં વહાણાં વીતતાં જાય છે, સૂરજના સાતત્યપૂર્વક ધર્મયાત્રા નિરંતર ચાલ્યા કરે છે. આકાશમાંથી મેઘ વરસે તેમ જીવનના અર્ક સમો ધમપદેશ કર્યા કરે છે, દીક્ષાઓ લેવાતી રહે છે, ચર્ચાઓ થતી રહે છે અને વાયુમંડળમાં તપસ્યામૂલક જીવનશૈલીનો એક અદ્ભુત સંચાર સર્વત્ર ફેલાયેલો જોવા મળે છે. ત્રીસ વર્ષની ભર યુવાન વયે થયેલા ગૃહત્યાગ પર હવે તો એકતાળીસ વર્ષનાં ચોમાસાં વહી ચાલ્યાં છે, ધર્મવિહાર રાજગૃહની આસપાસના પ્રદેશોમાં કરી ભગવાન નવી વર્ષાઋતુને વધાવવા પાવાપુરી તરફ આવી પહોંચે છે. તે કાળે પાવાપુરીમાં હસ્તિપાલ નામનો રાજા છે. રાજ્યના અધિકારીઓ માટેના એક મકાનમાં ભગવાનનો ઉતારો છે અને નિત સેવા નિત કીર્તનઓચ્છવ સ્વરૂપ ઉપદેશધારા સતત વહે છે.
બહારના ગૃહસ્થો, શ્રાવકો સાથે તો દિનભર જ્ઞાન-ચર્ચાઓ ચાલતી, પણ મોડી રાત સુધી પોતાના શિષ્યોને જીવનનું મોઘેરું ભાથું બંધાવવું ચાલુ રહેતું. કેટકેટલા પ્રશ્નો, સંદેહો અને એ સૌના સમાધાનકારક પ્રત્યુત્તર ! શિષ્યો સાથેની એ પ્રશ્નોત્તરીમાં જીવનનું પંચામૃત ઝરતું.
હવે તો શિષ્યો પણ સારી પેઠે તૈયાર થઈ ગયા હતા. શ્રાવસ્તી નગરના પ્રવાસ વખતે એમના પટ્ટશિષ્ય ગૌતમને પાર્શ્વનાથની પરંપરાના કેશીકુમાર શ્રમણ સાથે ધર્માલાપ થાય છે તે મહત્ત્વનો છે. પાર્શ્વનાથ તથા મહાવીર આ બંને તીર્થકરો હોવા છતાં બંનેના સિદ્ધાંતમાં જે કાંઈ સૂક્ષ્મ ભેદ છે તેની આ પ્રમાણભૂત ચર્ચા લેખાય છે. વળી, આ ચર્ચા વિવાદને ખાતર કે એકબીજાને
• પ૮
