________________
૪૨
ભગવાન મહાવીર અરતિ, નિદ્રા, શોક, અસત્ય, ચૌર્ય, મત્સર, ભય, હિંસા, પ્રેમાસક્તિ, ક્રિીડાસક્તિ, પરનિંદા જેવા અઢાર દોષો સદંતર નિર્મૂળ થાય છે અને મહાવીર “અરિહંત' એટલે કે માનવવિકાસના મૂળભૂત શત્રુ રૂપ દોષોને હણનારા સિદ્ધ થાય છે. હવે મહાવીર સાધક - છત્મસ્થ મટી અરિહંત, કેવલી, સર્વજ્ઞ તથા સર્વભાવદર્શી થાય છે. વ્યક્તિગત સાધનાના ઉચ્ચતમ બિન્દુએ પહોંચી જે કાંઈ પ્રાપ્ત કર્યું તેને લોકોમાં વહેંચવાની પ્રેરણા થવી એ પણ સાધનાનો જ એક ભાગ છે. મનુષ્યમાત્રની આ કમબખ્તી છે કે એ લાભ-અલાભ, સુખદુઃખ બંનેને વહેંચવા ઝંખે છે. ધીરે ધીરે મહાવીરના ચિત્તની ગતિ પણ હવે ઉપદેશ દ્વારા લોકશિક્ષણ તરફ વળતી જાય છે. આ સાધુના ચહેરા પરની પરમોજવલ કાંતિ જોઈને લોકો પણ તેમના પ્રત્યે ખેચાય છે. સાધુ નગરમાં પધારે એટલે ધર્મજિજ્ઞાસુઓ ટોળે વળે જ. મહાવીર સ્વામી પાસે પણ લોકો આવવા માંડ્યા. એટલે હવે મહાવીરને પણ પ્રેરણા થાય છે કે અત્યાર સુધીની દીર્ઘ સાધનાને પરિણામે ગાંઠ જે કાંઈ બંધાયું છે તે લોકોમાં વહેચું અને એ ધમપદેશ આપવાનું શરૂ કરે છે. પરંતુ આ શું? સામે બેઠેલા ભાવિક શ્રોતાજનો ઉપર આ ધર્મોપદેશની જાણે કશી જ અસર થતી નથી. લોકોના પલ્લામાં કશું જ પડતું નથી. તીર્થંકર થઈ ચૂકેલા પુરુષે આપેલો ઉપદેશ આમ નિરર્થક જાય એ ભારે આશ્ચર્યજનક કહેવાય. પણ પ્રભુની લીલા અપાર છે! સંભવ છે કે એ સોનાને વધુ તપાવી શુદ્ધ, પરિશુદ્ધ સો ટચનું સોનું સિદ્ધ કરવા માગતો હોય ! આ પ્રસંગમાં લોકોની મનોવૃત્તિ પણ પ્રગટ થાય છે કે તેઓ તપ, ત્યાગ કે ચિત્તશુદ્ધિને નમતા નથી, ચમત્કાર અને સિદ્ધિને જ નમે છે. પોતાનો પ્રથમ ઉપદેશ આમ નિષ્ફળ થયેલો જોઈ પોતાનો
