________________
વર્ધમાન મહાવીર અને છે
૧૯
શુભ પ્રયાણના અંતિમ ત્રણ દિવસ તેઓએ સંપૂર્ણ ઉપવાસ કર્યાં. વર્ધમાનના ચિત્તમાં જૈન ધર્મ પ્રબોધેલી અહિંસાએ ઉત્કટપણે કબજો મેળવી લીધો હતો, એટલે અહિંસાના અનુસંધાનમાં પણ આ ઉપવાસોનું મહત્ત્વ હતું. તપસ્યાનો વિચાર તો તેમાં હતો જ. માગશર વદ દસમના દિવસે એમણે શીતળ જળનું છેલ્લેછેલ્લું સ્નાન લીધું અને ઉત્તમ સફેદ ઝીણું વસ્ત્ર ધારણ કર્યું. આભૂષણો પણ ધારણ કર્યાં.
જીવનને વધુ ને વધુ ઉજ્વલ કરવા માટેનો આ પ્રયાણ પ્રસંગ હતો એટલે એને ઉત્સવનું સ્વરૂપ સહેજે પ્રાપ્ત થઈ ગયું. ઉત્સવનો ઉત્થાન સાથે સહજ સંબંધ છે. જે ઘટના દ્વારા મન, હૃદય, બુદ્ધિની વૃત્તિઓ ઉત્તરોત્તર ઊંચે ચડવા મથવાની હોય તે ઘટનાને ખેલદિલીપૂર્વક ઊજવી હૃદયને ઊજળાં કરવાની પરંપરા ભારતીય સંસ્કૃતિમાં છે. ચિત્ત પર સંસ્કાર પાડવા માટે ઉત્સવોનું નિર્માણ થયું હોય છે. વર્ધમાનનો ગૃહત્યાગ એ કોઈ નકારાત્મક ઘટના નથી, એમાં તો સંન્યાસમય જીવનની દીક્ષાની પરમોવળ વિધાયકતા પડેલી છે. જ્યારે ઘર છોડવાની વેળા આવે છે. ત્યારે સૌ સ્વજનોની વિદાય લઈ તેઓ ચંદ્રપ્રભા નામની સુંદર સજેલી વિશાળ શિબિકામાં પૂર્વ દિશા તરફ મુખ રાખી નિદ્વંદ્વ ચિત્તપૂર્વક બેસે છે. શિબિકામાં જમણી બાજુએ એક કુલવૃદ્ધા સ્ત્રી નાહીધોઈ, શુદ્ધ વસ્ત્રાલંકાર પહેરી, હંસ જેવું સફેદ વસ્ત્ર સાથે લઈને બેઠી છે, તો ડાબી બાજુએ એમની ધાવમાતા દીક્ષાની સાધનસામગ્રી લઈને બેડી છે. પાછળ એક સ્ત્રી સોળે શણગાર સજી એમના પર છત્ર ધરીને બેઠી. ઈશાન ખૂણે એક સ્ત્રી મણિજડિત વીંઝણો લઈને બેઠી. શિબિકામાં સ્ત્રીઓ જ, સ્ત્રીઓનું આ વર્ણન વાંચી એવું લાગે છે કે પારિવારિક ગૃહસ્થ જીવનમાં નારીશક્તિના માતૃત્વે હૃદય-બુદ્ધિ- ચિત્તને
ભ.મ.
ލ
