________________
સ્વસ્થાને સ્થિર કરતી તપોપૂત સાધના ૨૫ એનો જવાબ નથી આપતો, આખી રાત મને ભટકતો કરી મૂક્યો અને મને રખડાવી છેતરી સવાર પડતાં બળદ ચોરી જઈ રસ્તે પડવાની દાનત ધરાવે છે ?' અને એણે તો હાથમાંની બળદની રાશ હવામાં ફંગોળી સાધુને મારવા ઉગામી. પહેલા જ દિવસે, છ ટંકના ઉપવાસીનાં પારણાં આમ ચાબુકથી થયાં. ગોવાળિયો તો ગુસ્સામાં જ હતો, પણ એટલામાં નંદીવર્ધન રાજાના માણસો ગુપ્તવેશે મહાવીરનું ધ્યાન રાખવા ફરતા હતા, તે આવી ચડ્યા, એમણે પેલાને ધમકાવીને વાય. ‘‘આ તો રાજપુત્ર છે. એટલુંય તને ભાન ન રહ્યું !''
પેલો તો બિચારો ઘાંઘોવાંઘો થઈ ગયો. પણ ક્ષમા-સંકલ્પ સામે આવી ઊભેલી આ પહેલી કસોટી હતી. મહાવીર એમાં સફળતાપૂર્વક પાર ઊતરે છે. મોટા ભાઈના માણસો મહાવીર સ્વામીને વીનવે છે, “ “આવી આફતો ફરી ન ઊતરે એ માટે અમને તમારી સાથે રહેવા દો.'' પણ મહાવીરને ગળે એ કેમ ઊતરે? એ તો મક્કમ તથા સ્વસ્થતાપૂર્વક એક જ વાત કહે છે : ‘‘કર્મક્ષયના આ માર્ગમાં બીજા કોઈની મદદ કામ આવતી નથી. પૂર્વકમોનો ક્ષય ફળ ભોગવીને જ થઈ શકે. આ બધું સહન કરવા તો દીક્ષા લઈને હું એકલો નીકળી ચૂક્યો છું.'' અને ગોવાળિયા સામું કરુણાભરી નજરે એ જુએ છે. ક્ષમાવૃત્તિનું શીલ જ એવું છે કે એ ઉભય પક્ષને ઊંચો ઉઠાવે છે. જે ક્ષમા આપે છે તે ક્ષાત
વ્યક્તિ તો ઊંચી ચઢે જ છે, પણ જેને ક્ષમા અપાઈ છે તે વ્યકિત પણ ઊંચે ચઢે છે. ક્ષમા એ અહિંસાવૃત્તિ વિકસાવવા માટેનું અમોલું પોષણ છે.
સવારે યાત્રા પાછી શરૂ થાય છે. હજુ તો વૈશાલીની સરહદો પણ ઓળંગાઈ નથી. નજીકના જ મોરાક નામના એક પરામાં આવી પહોચે છે, જ્યાં પિતા સિદ્ધાર્થના એક બ્રાહ્મણમિત્રનો
