________________
*
જી. ખરી રીતે બંનેના હાથ તદ્ન ખાલી જ છે, કૃતજમણા હાથના અગૂઠા અને તર્જની ગૂઠા પાસેની આંગળી—ભેગી કરીને ‘પ્રવચનમુદ્રા'એ અને હાથ રાખેલા છે.
ચિત્ર ૭: જૈન શ્રમÊાપાસિકા-શ્રાવિકાએ ચિત્ર હું વાળી પ્રતમાંના તેજપાના ઉપર ા અને શ્રમણેપાસિકા છે. ચિત્ર ૬ વાળી પ્રતમાં ચીતરેલી સાધ્વીઓના ઉપદેશથી આ વ્રત લખાવનાર જ હશે તેમ મારૂં માનવું છે. આજે પણ શ્રાવિકા સાધ્વીઓના ઉપદેશથી કેટલાંયે ધાર્મિક કાર્યો કરે છે. અને શ્રાવિકાઓ કિમી મહુમૂલ્ય આભૂષણે થી સુસજ્જિત થાંને બંને હાથની અંજિલ જોડીને ઉપદેશ શ્રવણુ કરતી, સ્વસ્થ મિત્તે બેઠેલી છે.
ચિત્ર ૬ ના સાધ્વીઓના ચિત્રમાં નવા પ્રકારનું ચિત્રવિધાન દષ્ટિએ પડે છે. એ પાત્રાને એઠવવાની તદ્ન નવીન રીત દેખાય છે. અઘરૂં કામ પણ ઘણી ખૂબીથી પાર પાડયું છે. ચિત્ર છ નાં સ્ત્રી--પાત્રાની એસવાની રીત, અલંકારા, વઓ અને ખાસ કરીને માથાની યુથેાભના સસ્કાર અને ખાનદાની દર્શાવે છે.
Plate III
ચિત્ર ૮: લક્ષમીદેવી, પાટણના સંઘના ભંડારની ‘કલ્પસૂત્ર અને કાલથા'ની તાડપત્રની વિ. સ. ૧૩૩૬ (ઈ. સ. ૧૨૭૯)ના જેઠ સુદી પાંચમને રિવવારના રાજ લખાએલી તાડપત્રની હસ્તલિખિત પત્ર ૧૫૨ની પ્રતમાંનાં સાતે ચિત્ર ૮ થી ૧૧ અને ૧૫ તરીકે અત્રે રજૂ કરેલાં છે. આ પ્રતના પાના પર ઉપરથી ચિત્રનું કદ રર ઇંચ છે. મિ. બ્રાઉન આ ચિત્ર અબિકાનું છે કે લક્ષમીનુ તે ખામત માટે શકાશીલ છે.ર આ ચિત્ર લક્ષમીદેવીનું છે અને તે ખાખતમાં શંકા રાખવાનું કાંઈ જ કારણુ નથી. દેવીના ઉપરના અને હાથમાં વિકસિત કમળ છે.’નીચેને! જમણા હાથ વરદમુદ્રાએ છે અને ડાખા હાથમાં બીજોરાનું ફૂલ છે. દેવીના શરીરને વર્ષો પીળા, કંચુકી લીલી, ઉત્તરાસંગના ર ́ગ સફેદ, વચ્ચે લાલ રંગની ડિઝાઇન, વસ્રના છેડા લાલ રંગના, ઉત્તરીય વજ્રસાડીને રગ સĚદ, વચ્ચે કોરમજી-કથ્થાઈ રોંગની ડિઝાઈન, અને કમળના આસન ઉપર ભદ્રાસને બેઠક
પાટસુના સઘના ભંડારની હસ્તલિખિત સંવત ૧૩૪૪ના માગશર સુદી ર્ ને રવિવારના રાજ લખાએલી પ્રતનાં અને ચિત્રા ૯-૧૦ તરીકે અત્રે રજૂ કરેલાં છે.
ચિત્ર ૯: 'એ શ્રાવકે, ચિત્રમાં એ ઊભા રહેલા શ્રાવકા પોતાની સામે કાઇ વ્યક્તિની સાથે વાતચીત કરતા હાય તેવી રીતે એકેક હાથ ઊંચા રાખીને ચિત્રકારે અત્રે રજૂ કરેલા છે. ચિત્રને કેટલેક ભાગ ઘસાઈ ગએલા ડાવા છતાં પણ તેની દાઢી બંનેના ખભા ઉપરતુ ઉત્તરાસન અને કમ્મર નીચેનું ઉત્તરીય વસ્તુ સ્પષ્ટ દેખાય છે. તેરમા સૈકામાં ગુજરાતના ગૃહસ્થા કઇ જાતનાં કપડાં પહેરતા હતા તેના આબેહૂખ ખ્યાલ આ ચિત્ર આપે છે.
ચિત્ર ૧૦: એ શ્રાવિકાએ આ ચિત્રમાં ચિત્ર ૯ની માફક ખતે શ્રાવિકાએ ઊભેલી છે અને પેાતાની સામેની ફાઈ વ્યક્તિની સાથે વાતચીત કરતી હાય તેવી રીતે એકક હાથ ઊંચા રાખીને ચિત્રકારે અત્રે
૧. જુએ ‘ પવિત્ર કલ્પસૂત્ર'ની છુટનેટ ૧૧.
૨. - Fig. 20: A goddess (Ambika?), from folio 152 recto of the same MS. as Figure . A four armed goddess, dressed in bodice, dhoti and scarf sits on a cushion. In her two upper hands she holds lotuses; her lower right possibly holds a rosary; in the lower left an object which I cannot identify.' — The story of Kalaka,' pp. 120.
૩.
પગર્જત અનુ તોય |
४. दक्षिणहस्तमुत्तानं विधायात्रः करशाखां प्रसारयेदिति वरदमुद्रा ॥ ४ ॥
શ્રી પતંગમ(યાલાસૂત્રમ્ )વત્ર ૧૪,
"Aho Shrutgyanam"
“નિયાળનાિ પત્ર
