Jivtattva Vichar

Author(s): Chimanlal Dalsukhbhai Shah
Publisher: Manivijay Granthmala

Page 9

બાદર જળમાં છવ હોવાનાં પણ કારણે છે. (૧) જળની સવાભાવિક શીતળતા, (૨) ગરમી આદિના ત્રાસથી સૂકાવું ( નાશ પામવું ), (૩) કૂવા, ફૂડ, ભૂમિ આદિમાં સતત તાજા રહેવું, () સૂર્યોદયથી સૂર્યાસ્ત સુધીના કાળમાં નદી આદિના પ્રવાહનું સૂકાવું અને સંકેચાવું તથા સૂર્યાસ્તથી સૂર્યોદય દરમિયાન તે તે પ્રવાહનું વિસ્તરવું. આપણા આ અનુભવ પાણીમાં છવ હોવાનું સાબીત
બાદર અગ્નિમાં જીવ હોવાનાં કારણે નીચે પ્રમાણે છેઃ (૧) અગ્નિની સ્વાભાવિક ઉષ્ણતા, (૨) તેની સ્વાભાવિક ઉર્ધ્વગતિ. (૩) દાબડીમાં રાખેલ અંગારાનું (હવા રુપ ખેરાકના અભાવે) બૂઝાઈ જવું. (૪) રાખમાં ભારી રાખેલ અંગારાનું બીજે દિવસે પણ તેજ સ્થિતિમાં અગારારૂપ હેવું. આપણું આ અનુભવો અગ્નિમાં જવ છે તેની સાબિતી પૂરી પાડે છે.
બાદર વાયુમાં જીવ હોવાનાં કારણે પણ વિચારી શકાય. (૧) વાયુની નૈસર્ગિક વક્રગતિ, (૨) વંટોળિયા રુપે વાવાની તેની સ્વતંત્ર શકિત, (૩) મંદ મંદ વાવાની તેની સ્વતંત્ર શક્તિ, (૪) વાવાઝોડા, ઝંઝાવાત, આદિ રૂપે વાવાની તેની સ્વતંત્ર શકિત. આપણું આ અનુભવ વાયુમાં જીવ હેવાની પ્રતીતિ રૂપ છે.
બાદર છવમાં જીવ હેવાનું ઉપર દર્શાવ્યા અનુસાર અનુભવી શકાય છે; પરંતુ મુમ પૃથ્વી સૂક્ષ્મ જળ, સૂક્ષમ અગ્નિ, સૂક્ષ્મ વાયુ અને સૂક્ષ્મ સાધારણ વનસ્પતિકાય આદિમાં છવ હેવાનું રવીકારવામાં શ્રદ્ધાહીન અને બાલબુદ્ધિજનેને મુશ્કેલ છે. આ કારણે આ વિષયમાં વીતરાગ મહાપુરૂષનાં વચનરૂ૫ આગમ વચનને પ્રમાણુ માનવું રહ્યું. સૂમ છવ અનુભવગમ્ય નથી, કારણ તે કેને ઉપકાર કે અપકાર કરતું નથી, સૂક્ષ્મ નામ કર્મના કારણે તે સુક્ષ્મ ગણાય