________________
૪૦
આજે આપણે આ બન્ને પરિસ્થિતિને જોડવાની વાત કરવી છે. આજે આપણે આગ પર એવાં ફૂલ પાથરવાં છે, જે આગમાં બળીને ભસ્મ થવાને બદલે એ પ્રચંડ જ્વાળાને ઠારી દે, શાંત કરી દે અને શીતળતા આપે. .
જ્વાળામુખી અને ફૂલની વર્ષા - આ બન્ને પરિસ્થિતિ આજે નવી નથી. આ તો થઈ ભૌગોલિક અને પ્રાકૃતિક ઘટના. પરંતુ માનવ સ્વભાવનાં આ બે પાસાંઓ તો જ્યારથી માનવીનું સર્જન થયું ત્યારથી જોવા મળે છે. એમ કહેવાય છે કે કામ, ક્રોધ, મદ, લોભ, મોહ અને મત્સર આ ષડ્રિપુઓ માનવને જન્મજાત મળેલા છે. માનવ સ્વભાવનાં આ આસુરી તત્ત્વોએ જ તેને જ્વાળામુખી બનાવ્યો છે. આ જ બાબતોએ તેને વિકૃત, વિનાશક અને વિસ્ફોટક બનાવ્યો છે.
વહી ગયેલા સમય તરફ દૃષ્ટિપાત કરતાં આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે જ્યારે માનવે આ છ દુશ્મનોને પોતાના પર સવાર થવા દીધા છે ત્યારે આ જગતમાં પેદા થયા છે હીટલર, સિકંદર, રાવણ અને કંસ. આ જ બાબતે જન્મ આપ્યો હતો દુર્યોધન અને દુઃશાસનને. જેસલ જેવો પાપ આચરનાર કે અંગુલિમાલ જેવો લૂંટારો
આ જ્વાળામુખી જેવા વિસ્ફોટિત મનનું પરિણામ હતા. ચંડકૌશિક, સંગમ દેવ, કમઠ કે ગોશાલો - કઈ પરિસ્થિતિએ આ આસુરી તત્ત્વોને જન્મ આપ્યો ? કૈકેયીની દાસી મંથરા કે ઇંગ્લેન્ડની મહારાણી કેથરિન
આ પરિસ્થિતિની જ દેણ છે. અને સાથે-જેણે આ છ દુશ્મનો પર વિજય મેળવ્યો છે એ પરિસ્થિતિ ફૂલ જેવા કોમળ મનની છે. ત્યાં ક્યાંય વિસ્ફોટન નથી. અને એમાંથી જ જન્મી છે બુદ્ધ અને મહાવીર જેવી વિભૂતિઓ. બુદ્ધની કરુણા, મહાવીરની અહિંસા, ઇસુનો પ્રેમ, પયગંબરની સમાનતા, સીતા અને તોરલનું સતીત્વ, મીરાંની ભક્તિ
