________________
૫૬
સાધ્વીજીના ઉપાશ્રયમાં સાધ્વી મુખેથી અગિયાર અંગો ભણવાનું મહાભાગ્ય ક્યાંથી મળ્યું ? કાળબળની સામે સંઘર્ષ કરી તાકાત ટકાવી રાખનાર શ્રમણી ભગવંતો અને શ્રાવિકાઓની ગૌરવગાથા સ્ત્રીચરિત્રોમાં અંકિત થયેલી છે.
આત્મજ્ઞાન, નિર્લેપતા, વિનમ્રતા, તપસ્વીપણું, જપ, ત્યાગ અને સંયમના સપ્તરંગી મેઘધનુષની સૌંદર્યમય આભા આજે પણ ઇતિહાસના આકાશમાં પથરાયેલી જોવા મળે છે.
આ રીતે પ્રસ્તુત લેખમાં પ્રતિનિધિરૂપ સ્ત્રીચરિત્રોની ગુણાત્મક લાક્ષણિકતાઓનું વિશ્લેષણ જૈન કથા સાહિત્યના આધારે કરવામાં આવ્યું છે.
અભ્યાસનાં તારણો
જૈન કથા સાહિત્યમાં સ્ત્રીચરિત્રોના અભ્યાસ અને તેનું ગુણાત્મક વિશ્લેષણ કર્યા પછી જે તારણો પ્રાપ્ત થયાં તે નીચે પ્રમાણે હતાં. (૧) સામાન્યતઃ કોઈ પણ સાહિત્યમાં જે તે સમયમાં પ્રવર્તતી
સામાજિક સ્થિતિનું નિરૂપણ જોવા મળે છે. પ્રસ્તુત અભ્યાસમાં જે સ્ત્રીચરિત્રો અને આધારભૂત સંદર્ભો પ્રાપ્ત થયાં હતાં તે પરથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે તેમાં જે તે સમયની સામાજિક રીતરસમો જોવા મળે છે. દા. ત. ભાઈ-બહેનના લગ્ન થવા. (પુષ્પચુલ-પુષ્પચુલા)
(૨) જ્યારે કોઈ પણ કથા ધર્મની કથા તરીકે પ્રયોજાય અને ધર્મધારાનો પ્રવાહ તેનાં રૂપ-રંગને નિખારે ત્યારે તેમાં ક્યારેક કાંઈક પરિવર્તન આવે છે. અહીં લોકજીવનની કથાઓમાં ધર્મનાં વ્હેણો ઉમેરાવા છતાં નિજી સૌંદર્ય ટકી રહ્યું છે. (સોળ સતીની કથાઓ)
(૩) સ્ત્રીચરિત્રો આલેખવાનો અહીં મુખ્ય હેતુ ધર્મ પ્રત્યે લોકોની શ્રદ્ધા ટકી રહે અને ધર્મપરાયણતા કેળવાય એ છે. શ્રમણીઓ
