________________
૯૩
કર્મ ઃ અન્ય ધર્મ અને જૈન ધર્મમાં
આ જગતમાં આપણે કેટકેટલી ભિન્ન પ્રકૃતિના માણસો જોઈએ છીએ. કેટલાક તો નાની નાની બાબતોમાં ક્રોધથી લાલચોળ થઈ જાય છે, તો એવી જ પરિસ્થિતિમાં કેટલાકની મુખમુદ્રા શાંત હોય છે; ચહેરા પર સમતા ભાવની રેખાઓ અંકિત થયેલી હોય છે. જેમ કે ચંડકૌશિક અને ભગવાન મહાવીર. કેટલાક લોકો ઘમંડથી ઘેરાયેલા હોય છે, તો કેટલાક વિનમ્રતા ધારણ કરનારા છે. દા. ત. રાવણ અને રામ. આ ઉપરાંત તિરસ્કાર - કરુણા, ભોગ - સંયમ, જૂઠ – સત્ય, ભક્ષક – રક્ષક જેવી વિરોધાભાસી વ્યવહાર પ્રકૃતિ શા માટે જોવા મળે છે ? એક મનુષ્ય રાજા અને બીજો રંક શાથી ? એકને ખાવા માલપુવા ને બીજાને બટકું રોટલો ય ન મળે એવું કેમ? કોઈ સાત માળની હવેલીનો સ્વામી તો કોઈને નરક જેવી સ્થિતિ શા માટે ? શા માટે આવાં વિરોધાભાસી દશ્યો જોવા મળે છે ?
આ માટે ફિલસૂફોએ અને સંતોએ પોતાની વિચારધારાઓ પ્રમાણે સ્પષ્ટતા આપવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. કેટલાક ધર્મોએ આ માટેના ચોક્કસ સિદ્ધાંતો આપ્યા છે. તેઓ કહે છે કે આ તમામ બાબતોનો સર્જક ઈશ્વર છે, કારણ કે તેની ઈચ્છા વગર એક પાંદડુંય હલતું નથી. આ વાત ઈશ્વરનો કર્તાભાવ સૂચવે છે. અહીં ઈશ્વરનો કર્તાભાવ પ્રસ્થાપિત થાય છે. જો એમ હોય તો માનવ-માનવ વચ્ચે
