________________
ورم
મધ્યકાલીન ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય
પ્રસ્તુત વિષયની શરૂઆત પ્રખર વિદ્વાન શ્રી જયંત કોઠારી (૧૯૯૩)ના વિધાનથી કરવાનું ઉચિત લાગે છે. “મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં જૈન સાહિત્યની વિપુલતા ઊડીને આંખે વળગે એવી છે.”
ધર્મની તાત્ત્વિક બાબતોને સમજાવનારું મધ્યકાલીન ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય એ સિદ્ધાંતોને સમર્થન આપનારું દસ્તાવેજી સાહિત્ય ગણી શકાય. આ દૃષ્ટિએ જોતાં મધ્યકાલીન ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય એ સાહિત્યના ઇતિહાસમાં કેટલાંક સીમાચિન્હોને અંકિત કરે છે. આ સમયે પ્રતિભાવંત, ઓજસ્વી અને અત્મિક ઉન્નતિ ધરાવનારા નામાંકિત જૈન સાધુકવિઓ (મોટાભાગે) દ્વારા થયેલાં સાહિત્યસર્જનનો અજોડ પ્રભાવ આજે પણ જોવા મળે છે.
‘જેનિઝમ’ નામના જર્મનગ્રંથના અનુવાદ ‘જૈનધર્મ’ના સાહિત્ય વિભાગમાં જણાવ્યા અનુસાર આ સમયનાં કાવ્યશાસ્ત્રો અથવા કથા સાહિત્યમાં એટલું કલાત્મક પાસું જોવા મળે છે કે જેમ મેઘદૂતમાં શબ્દકલા ધ્યાનાકર્ષક બને છે, એ રીતે સાહિત્યસર્જકોએ ગુજરાતી સાહિત્યના ઇતિહાસને અલંકૃત કર્યો છે. દા.ત., શ્રી યશોવિજયજી ‘જંબુસ્વામી રાસ’માં જંબુસ્વામીનું એક સુંદર શબ્દચિત્ર આપે છે. તેઓ જ્યારે ન્હાય છે, ત્યારે તેનું વર્ણન કરતાં શ્રી યશોવિજયજી નીચેની શબ્દગૂંથણી આપે છે :
