________________
૮૧
‘નેમિનાથ હમચડી’માં સુંદર ગીતલય છે. અર્થાલંકારોનું ઉદાહરણ તો
જુઓ :
“જસ મુખ
અરવિંદો ઉગીઉ કઈ દિણંદો
કિરિ અભિનવ ચંદો પુત્રિમાનઉ અમંદો” (વાસુપૂજ્ય પ્રશસ્તિ) અધ્યાત્મી, મસ્ત, આત્મલક્ષી અને અપૂર્વવાણીના બાદશાહ શ્રી આનંદઘનજી વિશે મહાત્મા ગાંધીજીએ લખ્યું છે “મીરાંના ઉદ્ગારમાં કૃત્રિમતાનું નામ સુદ્ધાં નથી. મીરાંથી ગાયા વિના રહી શકાયું નહીં માટે, સીધું હૃદયમાંથી નીકળ્યું છે, કુદરતી ઝરણાંની પેઠે જાણે ફૂટી નીકળ્યું ન હોય ! લોકોની વાહવાહ મેળવવાના હેતુથી થોડું એમણે ગાયું હતું ? પદનો આ હેતુ થોડો હતો ?” આ વાત આનંદઘનજીનાં પદોને બરાબર લાગુ પડે છે. એટલું નિશ્ચિત છે કે મીરાંબાઈ, નરસિંહ, કબીર, સુરદાસ વગેરે જૈનેતર સંતોનાં પદોનું સાહિત્ય અમર છે, તે પ્રમાણે આનંદઘનજીના સ્તવનો અને પદોનું સાહિત્ય માત્ર જૈન સાહિત્યમાં જ નહીં, પણ સમસ્ત ભારતીય સાહિત્યમાં ઉચ્ચ સ્થાન લઈ શકે તેમ છે.
-
ઉપરોક્ત કવિઓ ઉપરાંત પંડિત કવિશ્રી જયવંતસૂરિ, સમયસુંદર, જ્ઞાનવિમલસૂરિની રચનાઓમાં પણ વિષય વૈવિધ્ય, કથાત્મક રચનાઓ, રાસ, રૂપકકથાઓ, સ્તવનો સજ્ઝાયો અને પદોનો સમાવેશ થાય છે. વિશેષ નોંધપાત્ર રચનાઓમાં પદકવિતા અને હાલરડાંઓ નોંધપાત્ર છે. શ્રી દીપવિજય કવિનું હાલરડું વિશેષ પ્રખ્યાત છે. મહાવીર સ્વામી જેવા તીર્થંકર પુત્રને પામીને માતા ત્રિશલા ગાય છે:
“મારી કૂખે આવ્યા તારણતરણ જહાજ, મારી કૂખે આવ્યા ત્રણ ભુવન શિરતાજ’
આવો વિપુલ કાવ્યવારસો મધ્યયુગીન ગુજરાતી જૈન કવિઓએ આપ્યો છે.
