________________
૪૨
શરમિંદો હતો. એણે તો રામનું શરણ સ્વીકાર્યું હતું. એટલે રાવણ જ્વાળામુખીની પરિસ્થિતિની પેદાશ છે તો સામે વિભિષણ એ ફૂલની પરિસ્થિતિની દેણ છે. વિભિષણ માટે શિવ પણ પાર્વતીને કહે છે : (રાવણે વિભિષણને લાત મારી હતી ત્યારે)
“ઉમા, સંત કહ ઇહ હી બડાઈ, મંદ કરત જો કર હી ભલાઈ”
જે અહિત કરે એનું પણ ભલું કરવું તેમાં જ સંતની મોટાઈ છે, માટે જ જ્યારે રામ અંગદને રાવણ સાથે વિષ્ટિ માટે મોકલે છે ત્યારે કહે છે કે આપણું હિત થાય અને દુશ્મનનું ભલું થાય એ રીતે વાત કરજો.
માટે વિભિષણ પણ રાવણને કહે છે :
“તુમ પિતુ સરિસ, ભલે હી મોહી મેરા, રામ ભજે હિત નાથ તુમ્હારા”
આ રીતે રાવણનો પરાજ્ય અને રામ સાથે વિભિષણનો વિજય થાય ત્યારે લાગે છે કે જ્વાળામુખી ભલે પ્રચંડ તાકાત ધરાવે પણ તેને પુષ્પોની વૃષ્ટિ શાંત કરી શકે છે.
અંગુલિમાલ લૂંટારો ચારે બાજુ લૂંટ કરીને પોતાની ઇચ્છા પૂરી કરતો. “માણસ ગંધાય, માણસ ખાઉં” એ જ તેનો જીવનમંત્ર. ગળામાં માણસોની ખોપરીની અને આંગળાની માળા પહેરીને જ્યારે તે નીકળતો ત્યારે તેના મનમાંથી હિંસાની જ્વાળાઓ બહાર પ્રગટતી. એક વખત કરુણામૂર્તિ બુદ્ધ સામે મળ્યા અને ડર્યા વગર જ તેની સામે આવ્યા ત્યારે તેને નવાઈ લાગી. પોતાની સામે નિઃશસ્ર અને ભય વગર આવનાર આ કોણ ? બુદ્ધની વિશેષતા એ હતી કે તેમનું મન અને આંખોમાં ઝરતી કરુણા જ તેનાં શસ્ત્રો હતાં. તેમની સામે જોતાં જ અંગુલિમાલની આગ શાંત થઈ ગઈ. તેમનાં ચરણોમાં
