________________
ગુણાકારની ટૂંકી અને સહેલી રીતે
૭૩
અરધું સોળ” અને “ચાલીશ અરધું વિશ” એ પ્રમાણે સંખ્યા મૂકતાં ૧૬૨૦નો આંક આવી જશે.
અહીં બીજી રીત પ્રમાણે ૩૨૪ને ૫ વડે ગુણવા હેય તે ૩૨૪ના અરધા કરવા પડે. તે ઉપર બતાવેલી માનસિક રીતથી શીધ્ર થઈ શકે. અથવા “ત્રણસે અરધું દોઢસો અને ગ્રેવીસ અરધુ બાર” એ રીતે ૧૬૨ ને આક મૂકી તેના પર શૂન્ય ચડાવી શકાય.
જ્યાં એક કરતાં વધારે રીત આપી હોય, ત્યા અનુકૂળતા મુજબ કામ લેવું વધારે પરત આપવાને હેતુ પણ એ જ છે કે જ્યાં એક રીત ન ફાવે, ત્યા બીજી રીતથી કામ લઈ શકાય.
ધારે કે પ૧૭ ને પ થી ગુણવા છે, તે શું કરશે ? તેમાં પહેલી રીત અજમાવશે કે બીજી ? અમારા અભિપ્રાયથી અહીં પહેલી રીત અજમાવવાનું ઠીક પડશે. જેમકે
પ૧૭ X ૧૦ = ૫૧૭૦ - ૨ = ૨૫૮૫.
આ દાખલે બીજી રીત પ્રમાણે ગણો હેય તે આ રીતે ગણી શકાય
પ૧૭ – ૨ = ૨૫૮ ૪૧૦ = ૨૫૮૫.
તાત્પર્ય કે ૫૧૭ એ વિષમ સંખ્યા છે, એટલે તેનું અરધુ કરતા બે પાન આવે. અપૂર્ણા કની પરિભાષામાં કહીએ તે ૩ આવે. પૂર્ણાક કરતા અપૂર્ણાંકનું કામ કંઈક અંશે કઠિન ગણાય, આથી અમે પ્રથમની રીતને પસંદગી આપી છે.
