________________
૧૦૪
ગણિત-સિદ્ધિ તે બીજા પગથિયે માંડવી અને તે બંનેને સરવાળે કરતાં જે રકમ આવે, તે ત્રીજા પગથિએ માંડવી. આ સરવાળે એ જ તેનો જવાબ છે.
દાખલા તરીકે ૪૮ને રૂપથી ગુણવાના છે, તે તેનાં પગથિયાં આ રીતે મંડાશે :
૪૮૪ ૨૫ = ૧૨૦૦ ૪૮ ૧૦ = ૪૮૦
પરંતુ આટલે વિસ્તાર સમજવા માટે કર્યો છે. મૌખિક ગણતરીમાં તે માત્ર આટલું જ કરવામાં આવે છે કે ૪૮ X રપ = ૧ર૦૦ + ૪૮૦ = ૧૬૮૦.
૨૫ એ ૧૦૦નો ચોથો ભાગ છે, એટલે “અડતાલીશ પા બાર” એ રીતે ૧૨૦૦ની સખ્યા લાવી શકાય છે અને દશથી ગુણવામાં તે કંઈ મુશ્કેલી છે જ નહિ. મૂળ રકમ પર માત્ર શુન્ય ચડાવવાનું છે. આ રીતે ૧૨૦૦ અને ૪૮૦ની સંખ્યા પ્રાપ્ત થયા પછી તેને સરવાળે ૧૬૮૦ આંખના પલકારામાં થઈ જાય છે.
જે ૮રને ૩૫થી ગુણવા હેય તે ત્યાં આટલું જ કરવાની જરૂર છે કે ૮૨ ૪૨૫ = ૨૦૫૦ + ૮૨૦ = ૨૮૭૦. જે આંક યાદ હોય તો અહીં “ખાસી પ સાડીવીશ” એ રીતે ૨૦૫૦નો આંક માંડી શકાશે, અન્યથા ૮રના ૮૨૦૦ બનાવી તેને ચાર વડે ભાગતાં આ રકમ લાવી શકાશે.
