________________
ભાગાકારની ટૂંકી અને સહેલી રીતે
૧૬૩ ભાજક બંનેને ચે ભાગ કરે. અહીં ૪૪ ની સંખ્યા પ્રથમ નજરે જ ૪ વડે ભગાય એવી લાગે છે અને ૧૨૭૬ ના છેલ્લા બે અંકે ૪ વડે ભાજ્ય હેવાથી તેને પણ એ ભાગ થઈ શકે એવો છે. આ રીતે અહીં ૩૧૯ અને ૧૧ આવે. પછી તેને ભાગાકાર કરવામાં કંઈ જ તકલીફ નથી. તેના જવાબમાં તરત જ ૨૯ રજૂ કરી શકીએ.
અથવા ૧૨૪૮ ને પર થી ભાગવા હેચ તે ભાજ્ય અને ભાજકને ચે ભાગ કરે. તે ૩૧૨ અને ૧૩ આવે. તેને ભાગાકાર તરત જ થઈ શકે. ૩૧૨ ૧૩ = ૨૪.
જે ૧૯૪૫ને રૂપથી ભાગવા હોય તે બંનેનો પાંચમે ભાગ કરવો અને પછી ભાગાકાર કરે, એ વધારે સહેલું છે. આ રીતે ૧૬૪૫ ના ૩ર૯ અને ૩૫ ના ૭ આવે. શું ૩ર૯ની સંખ્યાને તમે ૭ વડે સહેલાઈથી ભાગી ન શકે? ૩૨૯ - ૭ = ૪૭.
આ રીતે સંગ અનુસાર ભાજ્ય તથા ભાજકને ઘટાડવાથી ભાગાકારનું કામ સહેલું બને છે, એટલે જ્યાં એવી શક્યતા હોય ત્યાં આ રીત અવશ્ય અજમાવવી.
૧૧-અવયવથી ભાગવાની રીત અવયવથી ગુણાકાર કરતાં ગુણવાનું કામ સહેલું બને છે, તેમ અવયવથી ભાગાકાર કરતાં ભાગવાનું કામ સહેલું બને છે. એક સંખ્યાને ૨૪થી ભાગીએ તેના કરતા ૪ વડે ભાગીએ એ કામ સહેલું તે ખરૂં જ ને? પછી ૬ વડે ભાગીએ એમાં પણ એટલી જ સરલતા છે. ધારો કે ૩૨૬૪
