________________
૧૮૬
ગણિત-સિદ્ધિ એક વાર એક પ્રોફેસર ગણિત પર ભાષણ આપતા હતા તેમણે કહ્યું કે “૨ વીઘાનું એક ખેતર ૧૦ માણસે ૨ દિવસમાં ખેડી શકે તે ૨૦ માણસે તે જ ખેતર ૧ દિવસમાં ખેડી શકે.”
આ સાંભળીને કેઈ કંઈ બેહ્યું નહિ, એટલે તેમણે વાત આગળ ચલાવીને કહ્યું: “અને ૪૦ માણસો તે જ ખેતર 3 દિવસમાં ખેડી શકે અહીં દિવસ શબ્દથી સવારના ૭ થી સાંજના ૭ સુધીના સમય સમજવાનો હતો.
આ સાંભળી એક ચબરાક મનુષ્ય ઉભું થશે અને તેણે પ્રોફેસર સાહેબને કહ્યું : “આપ ગણિતમાં નિત છે, એટલે જવાબ આપો કે ૧૬૦ માણસે તે જ ખેતર કેટલા વખતમાં ખેડી શકે ?”
પ્રોફેસરે ચમા જરા ઊંચા કરીને તે માણસની સામે જોયું અને કહ્યું: “ દિવસના આઠમા ભાગમાં. અરધાને ચારે ભાગીએ એટલે ? જ આવે.'
પેલાએ કહ્યું. “એનો અર્થ એ છે કે એ ખેતર ૧ કલાકમાં ખેડાય. વારુ, પ્રોફેસર સાહેબ ! ૧૬૦૦ માણસોને કામે લગાડીએ તે એ ખેતર કેટલા વખતમાં ખેડાય ?
પ્રોફેસર આ પ્રશ્ન પૂછવાનો ભાવાર્થ સમજી ગયા હતા, પણ જવાબ આપ જ જોઈએ, એટલે તે બેલ્યા કે “૯ મીનીટમાં. ૧૩ કલાકની ૯૦ મીનીટ અને તેને દશમ ભાગ એટલે ૯ મીનીટ.”
પિલાએ કહ્યું: “સાહેબ ! આપની ગણિતવિદ્યા માટે મને ઘણું માન છે. આપ ગુણાકાર અને ભાગાકાર જે સ્કૃતિથી કરી શકે છે, તે માટે આપને ધન્યવાદ ઘટે છે.
