________________
દુનિયાને સેિથી પ્રાચિન ધર્મ. જો ઈશ્વરે ઉત્પન્ન કર્યું એમ સિદ્ધ થાય, તે પછી પૃથ્વી અનાદિ છે એમ કદી કહેવાય નહીં. કારણકે જ્યારે ઈશ્વરે જગત પેદા કર્યું ત્યારે તેની શરૂઆત થઈ એમ નકકી થયું અને તેથી તે અનાદિ કહેવાય નહીં.
હવે દરેક કાર્ય થવાને માટે કઈ પણ કારણ-ઊપાદાન કારણ હોવું જોઈએ. એ ઉપાદાન કારણું ન હોય તો, કોઈ પણ કાર્ય કદિ થાય નહીં. જગતની ઉત્પત્તિ માટે કોઈ પણ ઉપાદાન કારણું ન હોવાથી જગત કદાપિ ઉત્પન્ન થઈ શક્યું નથી, અને જ્યારે ઉત્પત્તિ સિદ્ધ ન થાય એટલે તે અનાદિ છે, એમ સિદ્ધ થાય છે.
(૨) કોઈ કહેશે કે જેમાં નાનામાં નાની વસ્તુ બનાવવા માટે કોઈ પણ માણસની જરૂર પડે છે, તેમ આ જગત જેવી મોટી વસ્તુ માટે કઈ કર્તાની જરૂર કેમ નહીં પડે? જે એક ઘર બાંધવામાં પણ કડીયા જોઈએ છે. તો આવી મેટી સુષ્ટિ માટે કઈ કર્તા કેમ ન હોય ? અને જ્યારે તે કર્તા સિદ્ધ થાય, તો પાછું જગત અનાદિ નહીં પણ આદિ સિદ્ધ થાય.
આ સંબંધમાં નીચલી બાબતો બહુ વિચારવા જેવી છે. આગળ જણાવ્યા પ્રમાણે જગતમાં તેની અંદરના સર્વે જીવે આવી જાય છે. હવે જો ઈશ્વરે એ જીવો પેદા કર્યો ત્યારે તે
(૧) નિર્મળ હતા કે કેમ ? (૨) પુન્યવાન હતા કે કેમ ? (૩) પાપવાળા હતા કે કેમ ? (૪) મિશ્રિત અડધો અડધ પાપ પુન્યવાળા હતા કે કેમ? (૫) પુન્ય અ૫, પાપ વધુવાળા હતા કે કેમ? (૬) પાપ અ૯૫, પુન્ય વધવાળા હતા કે કેમ?
એ છ પ્રશ્નો ઉત્પન્ન થાય છે. આપણે તે દરેક પ્રશ્નની તપાસ ટૂંકમાં કરી, જોઈશું કે તેઓ દુનિયાના અનાદિપણા ઉપર શું અજવાળું નખે છે
