________________
: : બીજ–પ્રકરણ ૩.' છા છે, ને તેમાં આત્મા છે ને કર્મ યોગે તે દરેક, એક અથવા બીજ રૂપમાં આ દુનિયામાં નજરે પડે છે, એમ જિનશાસ્ત્ર માને છે. માણસષ્ઠ જીવ છે એ બાબત તે સર્વે કોઈ માને છે, વનસ્પતિમાં જીવ છે એ વિશે આજ પ્રકરણમાં બોલવામાં આવ્યું છે. વાયુમાં છવો રહેલા છે એ વાત હમણાંના સર્વે વિદ્વાને કબુલ કરે છે. જનાવમાં છવછે તે સંબંધમાં કોઈ પણ ધર્મ ના પાડતો નથી, પણ અગ્નિ સંબંધમાં પૂર્વ તરફના ધર્મે કઈ જુદો વિચાર જણાવતા માલુમ પડે છે. અગ્નિમાં જીવ છે મે તેના ભેદ કેટલા છે, તે અગાડી જણાવવામાં આવ્યું છે. એ સંબંધમાં જનશાસ્ત્રો કેટલીક અચૂક સાક્ષીઓ પુરી પાડે છે અને તેથી, એ બાબતમાં પણ કોઈ શક રહેતો નથી.
પણ માણસ સિવાય બીજા છોમાં આત્મા નથી એમ કેટલાક ભાનતા જણાય છે. એ માણસો જીવ અને આત્મા એ બેને જુદા ગણે છે અને જનાવર વનસ્પતિ વગેરે જે ચીજ માણસ સિવાયની છે તેમાં આત્મા નથી, એમ જણાવે છે. એટલું સારું છે, કે તેઓ માણસમાં આત્મા છે એમ માને છે. ખરું જોઈએ તે આ પ્રકરણની શરૂઆતમાં જીવને જે અર્થ જણાવવામાં આવ્યો છે, તે અચંપર વિચાર કરતાં તેજ અ વાસ્તવિક જણાય છે. * :
: “ જીવ અને આભા જુદા નથી પણ એકજ છે અને મિથ્યાત્વ
અવિરતિ, પ્રમાદ અને એથી મલીન થઇને વેદનઆદિ કર્મના કર્તા અને તે કર્મના ભકતા તથા નર્કતિર્યંચ વગેરે ગતિઓમાં કર્મના ઉદયથી ભ્રમણ કરનાર, તેમજ નિર્વાણ પદને પ્રાપ્ત કરનાર છે ” એજ કારથી
જે જીવો છે તેમાં જીવ અથવા આત્મા છે, અને જેમપૂર્વ તરફની રીલી - શીખવે છે, કે “ A cow has no soul,” તે વારતવિક નથી, જના
વર માત્રમાં આત્મા છે. એજ આત્માના કારણથી તેઓમાં એટલે જનાવ: રોમાં પણ જે ઉત્તમ બુદ્ધિ નજરે પડે છે, તે તો એમજ સાબીત કરતી કે જણાય છે, કે તેઓમાં આત્મા હાજ જોઈએ અને જીવ અને આત્મા જુદા નથી, પોતાના ઘરનાં પાળેલાં કુતરા કુતરીનું કોઈ જ અવલોકન
- *જુઓ પાનું ૧૫૫
