________________
૧૪
છે. ખંડ બીજો-પ્રવેશ.
જુદી જ રીતે ઈશ્વરના અવતાર માનવામાં આવ્યા છે. પણ જિનો તે કોઈને પણ ઈશ્વરનું પદ જુદી જ રીતે આપે છે. તેઓ તે માટે તેના ગુણે ઉપર, તેના મન ઉપર, અને તેના વચન ઉપર નજર રાખે છે, અને જ્યારે તેમાં રાગ કે દ્વેષ નથી જોતા ત્યારે જ તેને ઈશ્વર તરીકે ગણે છે, એ વિષે આપણે હવે જલદી જ જોઈશું, અને જૈન ધર્મના સ્થાને પકે શું ધમ ચલાગે, તેમાં ઈશ્વર કોણ છે, ઈશ્વર શું છે, ઈશ્વર કે હૈય, કર્મ શું છે, દુનિયાનાં તત્વ કેટલાં છે, એ વગેરે બીજી બાબતોની તપાસ કરીશું.
આ વખતે, હમણુના સમયે આ આર્ય દેશમાં ઘણું મતમતાંતરો ચાલી રહ્યા છે. જૈન ધર્મને માનનારા જૈને સિવાય, સર્વે હિંદુઓ વેદને માને છે અને ઘણું ખરું બ્રાહ્મણને માન આપે છે. અત્યાર સુધીમાં ૌતમ બુદ્ધ, કપિલ, પતંજલિ, કણાદ, કબીર, નાનક સાહેબ, દાદુજી, ગરીબદાસ, વગેરે નવા મત ચલાવનારાઓએ વેદથી જુદા પડીને, પોતાના મતના પુસ્તકો બનાવ્યાં હતાં એમ જાણવામાં આવ્યું છે, પણ તેઓને માનનારાઓ થોડાં વર્ષ વેદથી અલગ રહી પાછા તેને જ શરણે જતા જોવામાં આવ્યા છે. નાનક સાહેબે ચલાવેલા પંચના ઉદાસી સાધુઓ હવે નાનક સાહેબના ગ્રંથને ન માનતા વેદને માન આપે છે છેર ગાવિંદના મતના સાધુઓએ પોતાના ગુરૂના વેસને છેડી અન્ય મતના સાધુઓનાં ચિહ ધારણ કરી ધાતુરંગનાં વસ્ત્ર, કમંડળ વગેરે રાખવા માંડયાં છે, અને વદને માનવાનું શરૂ કર્યું છે; એજ રીતે દાદ પંથી નિલદાસે દદુ પંથ છેડી વેદાંત મત ગ્રહણ કર્યો. એજ રીતે દાદુપંથી સુંદરદાસે સાંખ્ય મત ગ્રહણ કર્યો ! ગરીબદાસે એજ રીતે અદ્વૈત બ્રહ્મવાદી મત ગ્રહણ કર્યો ! આના કારણોમાં એક મુખ્ય કરણ એ છે કે, બ્રાહ્મણો, જે પંથવાળા વેદને માનતા નથી તેને નાસ્તિક ગણાવે છે અને એ કારણે જુદા જુદા પંથવાળાઓને પણ બ્રાહ્મણ તરફથી ઘણું ખમવાની ધાસ્તી રહે છે, જ્યાં જ્યાં આપણે જોઈએ, ત્યાં ત્યાં બ્રાહ્મણોનું જોર વિશેષ નજરે પડે છે. બ્રાહ્મ ણોએ પિતાની આજીવિકા પ્રમુખ માટે સેંકડે રસ્તાઓ એવી રીતના દાખલ કરી દીધા છે કે, તેમાંથી બીજાઓ નીકળી નથી શકતા, અને તેવાઓની વસ્તી વધુ હોવાથી બીજા પંથના સાધુઓને તે વેદને
