________________
દુનિયાના સૈથી પ્રાચિન. ઉપર કહેલા જળચર, સ્થળચર, અને ખેચર, દરેકના વળી બીજ બે ભેદ છે-(૧) સમૂછમ-માતા પિતાની અપેક્ષા વગર ઉત્પન્ન થતા છે; એકેદ્રિય, દ્રિય, ત્રીદ્રિય, અને ચતુરિંદ્રિયજીવો એ જાતને છે. (૨) ગર્ભના ઇ-ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થતા છે.
મનુષ્ય. મનુષ્યના ૩૦૩ ભેદ છે એ દરેક ભેદ બહુ લંબાણથી જણાવતાં લંબાણ થવાના ભયથી, વધુ ન જણાવતાં એટલું જણાવવું બસ થશે કે, મનુષ્યનાં ૩૦ ક્ષેત્ર અકર્મભૂમિમાં, ૧૫ ક્ષેત્ર કર્મ ભૂમિમાં, ૫૬ ભેદ અંતરદિગના, અને દરેકના બે ભેદ પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્ત ગણતાં ર૦ ભેદ થાય છે, અને ગર્ભજ મનુષ્યમાં અધુરી પર્યાપ્તિએ મરણ પામતાં મનુષ્યના ૧૦૧ ભેદ ઉમેરતાં બધા મળી ૩૦૩ ભેદ થાય છે.
દેવતા. દેવતા ચાર પ્રકારના છે, (૧) ભવનપતિ, (૨) વ્યંતર, (૩), તિષ્ક અને (૪) વૈમાનીક.
ભવનપતિના દસ ભેદ છે – અસર કુમાર, નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર વિદ્યુતકુમાર, અગ્નિકુમાર, દીપકુમાર, ઉદધિ કુમાર, દિશિકુમાર, વાયુકુમાર, અને સ્વનિતકુમાર.
વ્યંતરના આઠ ભેદ – પિશાચ, ભૂત, યક્ષ, રાક્ષસ, કિન્નર. કિં પુરૂષ, મહેરગ, અને ગંધર્વ, વળી વાણવ્યંતર દેવોના પણ આઠ ભેદ છે.
તિષ્ક દેવોના પાંચ ભેદ છે ચંદ્ર, સુર્ય, ગ્રહ, નક્ષત્ર ને તારા. વળી એ દરકેના બે ભેદ (૧) ચર, અને -૨) સ્ટિ , મનુષ્ય ક્ષેત્રની અંદરના તિષ્ક દેવ ચર એટલે હંમેશાં ફરતા હોય છે, અને તે સિવાયના મનુષ્ય ક્ષેત્રની બહેરના દેવો હંમેશ કરતા રહે છે.
વૈમાનિક દેના બે ભેદ છેઃ- (૧) કોપપન્ન દેવો જે દે
