________________
દુનિયાને સાથી પ્રાચિન ધર્મ (૧૩) જીવ સર્વે અજ્ઞાની હેઇ, સર્વજ્ઞ ઈશ્વરની પ્રેરણાથી પાત uિતાના કામમાં પ્રવર્તે છે એમ માનવાથી પણ ઇશ્વર
સૃષ્ટિકર્તા સિદ્ધ થતા નથી. જો આપણે એમ માનીએ, કે દુનિયામાંના સર્વે જીવો અજ્ઞાની છે, અને તેઓ સર્વજ્ઞ ઈશ્વરની આજ્ઞાનુસાર દરેક કાર્યમાં પ્રવર્તે છે, તે તેમાં પણષ આવે છે કેમકે ( ૧ ) જે ઇશ્વર સર્વ પદાર્થના ફાતા સિદ્ધ થાય, તો પિતે પોતાની મરજીથીજ દરેક કાર્યમાં પ્રવર્તે છે એમ સિદ્ધ થાય અને ( ૨ ) જે અન્યની પ્રેરણા ડગર ઈશ્વર પોતેજ દરેક કાર્ય કરે છે એમ સિદ્ધ થાય તો ઇશ્વર સર્વ પદાર્થના જાણનારા સર્વ સિદ્ધ થાય, અને તેથી આ બેમાંથી એક સિદ્ધ થાય નહિ ત્યાં સુધી, બીજાની પણ સિદ્ધિ થાય નહિ અને તેમાં ઇતિસ્તર દૂષણુ આવે.
વળી જે ઈશ્વરને સર્વ માનીએ તો તરત સવાલ ઉઠશે, કે શા માટે તે સર્વ ઈશ્વર જીવોને અસત વહેવાસ્માં પ્રવતો છે. ? ઈશ્વર અને સર્વિસ તો વિવેકી જ હોય, તેથી તે અસતા વહેવારમાં કોઈને પ્રવર્તાવેજ નહિ. આથી જે અસત વહેવારમાં જીવોને પ્રવર્તાવે, તે અજ્ઞાન સિધ્ધ થયા અને તેથી ઇશ્વર સુષ્ટિકર્તા સિદ્ધ થતા નથી.
જો એમ માનીએ, કે ઈશ્વર તો સર્વે ને સારાં કર્મ કરવામાં પ્રવર્તાવે છે, અને તેથી ઈશ્વર સર્વ છે અને સર્વ અધમ ને તે નકમાં નાંખી શિક્ષા કરે છે, તેથી તે વિવેકી છે, તે તેમાં પણ દૂષણ આવે છે કેમકે, પપમાં પ્રવૃત્તિ કરાવનાર ઈશ્વર વગર બીજે કોનું હોય, કેમકે જીવ તો અજ્ઞાની હોવાથી તે કોઈ પણ ચીજ નથી કરી શકતા, એમ આપણે પહેલાંથી જ ધાર્યું છે. જો ઈશ્વર પાપમાં પ્રેવીંધી પછી જીવોને નર્કમાં નાખે, તો ઈશ્વરને મહા નિર્દય-માનવો જોઈએ, પણ ઇશ્વર નિર્દય તે છેજ નહિ, અને તેથી ઇશ્વર સૃષ્ટિકર્તા સિદ્ધ થતા નથી. '
છેજો એમ માનીએ કે, ઇશ્વર છવને પાપમાં પ્રવર્તે છે અને તેથી, ઇશ્વર તેના કર્મ પ્રમાણે તેને શિક્ષા કરે છે, તે તે પણ પ્રમાણુ વગરનું
