________________
દુનિયાના સૌથી પ્રાચિન ધર્મ ભાઈ વહાલે કે આબરૂ?
– – સુષેણ સેનાપતિએ ભરત રાજાને કહ્યું, “મહારાજ ક્ષમા એ એક ઉત્તમ વસ્તુ છે. તે છતાં તે તેના યોગ્ય સ્થાને જ શોભે છે ! જીવન લેનાર છતાં પ્રતાપને વધારનાર એકે દુશમન હોય, તો તે ઉત્તમ છે. પણ પોતાના ભાઈના પ્રતાપનો નાશ કરનાર દુશમન દુનિયામાં રહે તે પણ યેાગ્ય નથી. દુનિયામાં સૈથી કીમતી વસ્તુ આબરૂ છે. આબરૂ વગરનું જીવીત નકામું છે. રાજાઓ પોતાની આબરૂની રક્ષા પૈસાથી, સૈન્યથી, ભેદથી ને દંડથી કરે છે! આપે એ આબરૂ માટે જ દુનિયા છતવા પ્રયત્ન કર્યો. એક વખત જે સતીએ પિતાનું શીયળ ગુમાવ્યું, તે સતી નથી કહેવાતી, તેમાં એક વખત એ રાખ માનવહત થયે, તેણે હમેશ માટે પિતાનું ભાન ગુમાવ્યું છે એમાં સંદેહ નથી !ષખંડને આપે વિજય કર્યો છતાં આપ જે તમારા ભાઈ સામે વિજય નહિ મેળો, તે સમુદ્ર તરી ખાબચીયામાં ડુબી મર્યા જેવું થાય.. કદી એવી વાત સાંભળી છે કે અવિનયી માણસનું અપમાન એક ચક્રવર્તી સાંભળી લો.”
ભરતરાજાની વૃત્તિ સુષેણ સેનાપતિના શબ્દથી ફરી ગઈ. દરેક શબ્દ શબ્દ તેને કાંટાના ધા જે તિરૂ લાગે. એક તરફ ભાઈ અને બીજી તરણ આબરૂ એ બેમાં આબરૂની રક્ષા કરવી એમ તેને વિચાર આવ્યો! સુષેણ સેનાપતિને બીજા મંત્રીઓએ ટેકો આપ્યો ! એવો કે હોય, કે જે પોતાના રાજાનું માન વધારવા નહિ ઈચછે ? '
મ
ભરત રાજાને જયારે આવી સલાહ મળી, ત્યારે તેણે લડાયક તૈયારીઓ મોટા પાયા પર કરી અને બાહુબળી રાજાને જીતવા મેટા લશકર * સાથે નીકળે.
* સારા સલાહકારોની રાજાઓને કેટલી બધી જરૂર છે, તે આ વાત ઉપરથી સમજાશે. સુલેહ સંપ કરનારા સલાહકાર જેટલું ઉત્તમ કાર્ય કરી શકે છે, તેવું કામ કદી પણ લડાઈને ઇચ્છનારે કરી શકતા નથી એ નિશંસય છે.
