________________
દુનિયાને સાથી પ્રાચિન ધ. અમે વખતે કોઈ તેને “પોતે એ સાધુ ધર્મ પ્રમાણે કેમ ચાલતો નથી?” એમ પુછતું તે તેમાં પિતાની અશક્તિ દેખાડે, અને કોઈ દિક્ષા લેવાની ઇચ્છા જણાવતું તે તેને રૂષભદેવ ભગવાનના સાધુઓ આગળ મોકલી તેમની પાસે દિક્ષા લેવડાવતે,
કપિલ, સાંખ્ય, વગેરે તેની ઉત્પત્તિ.
મરીચિ એક વખતે પ્રભુની સાથે વિહાર કરતો હતો ત્યારે તેને એક મહા રોગ ઉત્પન્ન થયો, પણું તે વ્રતભંગ હેવાથી સાધુએાએ તેની પ્રતિપાલના કરી નહીં. મરીચિનો રોગ ઉપચાર વિના અધિક પીડાપરી થયો, અને તેને વિચાર આવ્યો કે “અશુભ કર્મના પ્રભાવે સાધુઓ પણ પરની એટલે મારી ઉપેક્ષા કરે છે. પણ તેમાં તેમને શો દોષ? સૂર્યનો પ્રકાશ જેમ ઘુવડ જોઈ શકતું નથી, અને જેમ તેમાં સૂર્યના દોષ નથી તેમજ મારે વિષે પણ એ પ્રતિચારી સાધુઓને કાંઈ દેખ નથી; કારણ કે જેમ ઉત્તમ કુળવાળા, મ્લેચ્છની સેવા કરે નહીં, તેમ સાવધ કર્મથી વિરમેલા સાધુઓ, સાવધ કરનારા મારા જેવા પાપીની વૈયાલય કેમ કરે? પણ મારા રોગના ઉપચાર માટે મારે મારી બુદ્ધિ વાજ મંદ બુદ્ધિ ધરાવનારને શોધી કહાડી, મારે શિષ્ય બનાવે જાઈયે.”
હવે એક બન્યું કે રૂષભદેવ જે વખતે દેશના આપતા હતા, તે વખતે કોઇ ભવ્ય રાજ્યપુત્ર નામે કપિલે પણ તે દેશના દુરથી સાંભળી હતી. રૂષભદેવ નિર્વાણ પામ્યા ત્યાં સુધી તેને દિક્ષા લેવા મન થયું નહીં. કાળ પ્રભાવે તેને દિક્ષા લેવા મન થયું પણ ચક્રવારને ચાંદનીની જેમ, ઘુવડને દિવસની જેમ, ક્ષીણ ભાગ્યવાળા રેગીને શિષધની જેમ, તેને રૂષભદેવને ધર્મ ન રૂઓ અને તેથી તે મરીચિ પાસે ધર્મ સાંભળવા ગયે. મરીચિએ તેને જણાવ્યું કે “મારી પાસે ખરે ધર્મ નથી, અને જે ધર્મના અથી હો તો તમે રૂષભદેવના ધર્મને આશ્રય લે.”
પણ કપિલે તે છતાં પુછયું. “જો એમ છે, તે તમે આ લિંગ બીજા સાધુઓથી તદન જુદ્ધ રીતે કેમ ધારણ કર્યું છે ?