________________
भगवतीसूत्रे
पायाणामकपायाणां च सद्भावात्, 'एवं उवयोगायाए वि समं कसायाया नेयन्त्रा' एवं - पूर्वोक्तरीत्या उपयोगात्मनापि समं कपायात्मा नेतव्यः - ज्ञातव्यः, तथा च यस्य पायात्मत्वं भवति तस्योपयोगात्मत्वमवश्यं भवति, उपयोगरहितस्य कपायाणामभावाद, यस्य पुनरुपयोगात्मत्वे सत्यपि सकपायाणामेव कपायात्मत्वं भवति, कपायरहितानां तु केवलिनां कपायात्मत्वं न भवति इत्येवं भजना अवसेया 'कसायाया य णाणाया य परोपरं दो वि भइयव्त्राओ' कपायात्मा च ज्ञानात्मा च परस्परं द्वावपि भक्तव्यौ - भजनया प्रतिपत्तव्यौ, तथाहि यस्य कषायात्मत्वं के गुणस्थानों में योगात्मता के साथ कषायात्मता भी है। इसी कारण योगात्मता के साथ कषायात्मता की भजना और कषायात्मता के साथ योगात्मता का नियम कहा गया है । 'एवं उपयोगाधार विसम कसो थापा नेयव्या" इसी प्रकार से उपयोगात्मा के साथ भी कषायात्मा नेतव्य है ऐसा जानना चाहिये जैसे जिस जीव में कषायात्मता होती है उस जीव में उपयोगात्मता अवश्य होती है, क्यों कि उपयोगरहित जीव में कषायों का सद्भाव नहीं होता है । परन्तु जिस जीव में उपयोगात्मता होती है उस जीव में कषायात्मता होती भी है और नहीं भी होती है । उपयोगात्मता के सद्भाव में कषाय सहित जीवों में ही कथायात्मता पाई जाती है परन्तु कषायरहित केवलियों में उपयोगात्मता के सद्भाव में भी कषायात्मता नहीं पाई जाती है इसीलिये यहां भजना प्रकट की गई है । 'कसायाया य णाणाया य परोप्परं दो वि भइयव्वाओ' कषायामता और ज्ञानात्मता ये दोनों भी आपस में भक्तव्य हैं। कहने
३६८
સદ્ભાવ હાતા નથી. દસમાં આદિ નીચેનાં ગુન્નુથ્થાનામાં ચેગામતાની સાથે કષાયાત્મતાને પણુ સદ્ભાવ હાય છે. એજ કારણે એવુ કહેવામાં આવ્યું છે "न्यां योगात्मता होय, त्यां, उषायात्भता तो नियमथी होय छे. " " एवं उवयोगाए वि समं कखायाया नेयव्वा " मेवा ४ उपायात्मता साथै ઉપર્યેાગામતાના પણ સબધ જાણવા એટલે કે જે જીવમાં કષાયાત્મતા હાય તે જીવમાં ઉગ્યેાગામતા અવશ્ય હાય છે, કારણ કે ઉપયોગ હિત જીવામાં કાયાના સદ્દભાવ હાતા નથી પરન્તુ જે જીવમાં ઉપયેાગામતા હૈાય છે, તે જીવમાં કષાયાત્મતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પશુ હૈતી ઉપચેગાત્મતાની સાથે સાથે સકષાયજીવામાં કષાયાત્મતાના પશુ ભાવ રહે છે, પરન્તુ કાયરહિત કેવલીઓમાં ઉપયાગામતાના સદ્દભાવ હૈાવા છતાં કષાયાત્મતાના સદ્દભાવ होतो नथी. " कसायाया य णाणाया य परोप्परं दो वि भइयव्वाओ "
