________________
૫) પરદયા: બીજા પ્રત્યે આત્મતુલ્ય પ્રીતિ રાખી અનુકંપા પરોપકારના કાર્યમાં પરદયાનો પ્રચાર કર્યો.
૬) અનુબંધ દયા: મા જેમ બાળકને દુઃખ લાગે તોય તેના હિત માટે કડવું ઔષધ (ઓસડ) પાય છે તેમ વ્યસન, અસત્ય, અન્યાય કરનારને કડવું લાગે, દબાણ લાગે તોય તેના હિતાર્થે કરનારી અનુબંધ દયાને ટેકો આપ્યો.
૭) પોતાના સ્વરૂપમાં રહેનારી નિશ્ચય દયા.
૮) નિશ્ચયને અનુરૂપ વ્યવહાર રાખીને ગાંધીજીએ સત્ય ધર્મના ઉદ્ધારની શ્રીમદ્ભી વાતને આગળ વધારી તેમાં અહિંસા ધર્મની શાન છે.
સ્વરૂપ દયા એટલે ઈર્ષા, રાગ-દ્વેષ, અહ, સ્વરૂપને ઘેરી ન લે તેની સાવધાની અને ચિંતન તેની ખાસ આવશ્યકતા અનુબંધ દયા વખતે રાખવાની છે.
જેના રોમરોમમાં પ્રેમ અને દયા ઉભરતા હોય તે કોઈ પ્રકારનો અન્યાય, અધર્મ, અસત્ય, જૂઠ, અત્યાચાર કે ભ્રષ્ટાચાર સહી જ ન શકે. એ ભ્રષ્ટાચારનો, એ પ્રેમના બળથી, અહિંસાના બળથી, દયાના બળથી, આત્માના બળથી કે સત્યના બળથી પ્રતિકાર કરે, તે સ્વીકારવા ઈન્કાર કરે ને કરાવે તેમ કરતા બાહ્ય દષ્ટિએ એને કડવું લાગે, આકરું લાગે અને સત્યાગ્રહી પર જુલ્મ કરે તો હસતા હસતા સહન કરે, સરકારના દુષ્કૃત્ય, પક્ષપાત અને અન્યાયથી કાયદાનો વિનયપૂર્વક ભંગ કરે અને સજા સહન કરે. આ સત્યાગ્રહની શોધ અને તેનો સામુદાયિક પ્રયોગ એ ગાંધીજીની ધર્મક્રાંતિ
ર
| અમૃત ધારા –
