________________
જ્ઞાનીઓએ ચાર પરાભાવના દ્વારા કર્યો છે.
મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા અને માધ્યસ્થ ભાવનાનું આચરણ જીવને શિવ બનાવે
આ સૃષ્ટિના તમામ જીવો સાથે મારે મૈત્રી છે ક્ષમાપના અને મૈત્રીભાવ જૈન દર્શનની વિશ્વને અણમોલ ભેટ છે.
ગુણવાનના ગુણ જોઈ આનંદ થવો અને તે ગુણોની પ્રશંશા કરવી તે પ્રમોદભાવ છે.
એ ભાવના ભાવતાં તેવાજ ગુણોનું આપણામાં અવતરણ થાય. દુઃખી વ્યક્તિનું દુઃખ જોઈ આપણા હૃદયમાં અનુકંપાનું ઝરણું પ્રવાહિત થાય, એનું દર્દ આપણું જ દર્દ છે એવી અનુભૂતિ સાથે તેનું દુઃખ દૂર થાય તેવા ઉપાયો કરવાનું ચિંતન અને પુરુષાર્થમાં કરૂણા અનુકંપાભાવ અભિપ્રેત છે.
જ્યાં પોતાનો ઉપાય ન ચાલે શિખામણ ન ચાલે તેવા, મનને આકુળ-વ્યાકુળ કરનારા પ્રસંગોએ, અન્યનું વર્તન ત્રાસ ઉપજાવે તેવું હોય, એ વ્યક્તિ અને બનાવો પ્રત્યે ઉપેક્ષાભાવ રાખી ક્રોધ કર્યા વગર સમતા રાખી શાંત વિચારણા દ્વારા તેનું યોગ્ય સ્થાન સમજવાની ધીરજ તે માધ્યસ્થભાવ છે. પાપી પાપ કરે તેની સામે દ્વેષનો અભાવ અને તેના પ્રત્યે કુણી લાગણીનો પણ અભાવ તે માધ્યસ્થભાવ છે. મોક્ષમાર્ગના દ્વારમાં પ્રવેશ કોને મળે ?
મોક્ષના દ્વારે મોટી ભીડ જામી હતી. મહામાનવ સમુદાયમાંના પ્રત્યેક માનવને મોક્ષમાં જવું હતું, દિગંતમાં જવું હતું, દિગંત એટલે જ્યાં દશે દિશાઓ વિલય પામે તે સિદ્ધાલય, પરંતુ દિગંતના માર્ગે જવાનું દ્વાર ખુલતું ન હતું. દ્વારપાળ દ્વાર ખોલતો નહોતો, કેટલાક પંડિતોએ – વિદ્વાનોએ આગળ આવીને કહ્યું, “અમે જ્ઞાની છીએ, અમે હજારો શાસ્ત્રો વાંચ્યા છે. લાખો લોકોને ધર્મોપદેશ આપ્યો છે, અમારે મોક્ષમાં જવું છે દ્વાર ખોલી નાખો!
દ્વારપાલે કહ્યું, “અહીં શાસ્ત્રોનું મૂલ્ય નથી, અનુભવનું મૂલ્ય છે, સ્વાનુભૂતિનું મૂલ્ય છે. જનોપદેશની કિંમત નથી. ઉપદેશનું મૂલ્ય છે – તમને મોક્ષમાં પ્રવેશ નહીં મળે.”
૩ અમૃત ધારા
૧૨૫
