________________
મર્યાદામહોત્સવ : આત્મનિરીક્ષણનો અવસર
જિનેશ્વરદેવે શાસ્ત્ર પ્રરૂપ્યા, ગુરુ ગણધર તથા તેમની શિષ્ય પરંપરાએ, એ ઉપદેશ સૂત્ર સિદ્ધાંત અને આગમરૂપે ગુંથ્યા આમ સદ્ગુરુને કારણે આપણને આગમરૂપી વારસો મળ્યો. શાસ્ત્રોમાં માર્ગ બતાવ્યો છે, મર્મ નથી બતાવ્યો, મર્મ તો સદ્ગુરુના અંતરમાં પડયો છે. ગુરુ, દોષ જોઇ આપણને જાગૃત કરે ભૂલીએ ત્યાં ફરી ગણવાની પ્રેરણા આપે, પરમ-કલ્યાણમિત્ર, કરુણાનિધાન સદ્ગુરુ, હિતબુદ્ધિએ વિવિધ ભેરૂપ નીતિ આચરીને સાધકને સીધે રસ્તે ચડાવે.
ધર્મશાસનનું સુકાન આચાર્ય અને સાધુભગવંતો સંભાળતા હોય, તેમની પાસે ચારિત્ર્યપાલનની ઊંચી અપેક્ષા રાખવામાં આવે તે સ્વાભાવિક છે. વળી વર્તમાને ગુરુની અનિવાર્યતા છે. કારણકે આ કાળમાં આ ક્ષેત્રે અરિહંત પ્રભુ આપણી વચ્ચે સદેહે નથી ત્યારે આપણા માટે જો કોઇ સચોટ અને સબળ માર્ગદર્શક હોય તો તે એક જ છે અને તે છે સદ્ગુરુ.
આ ફરજની સભાનતાથી તેરાપંથ સંપ્રદાયમાં અવ્યવસ્થા ન પ્રવર્તે, સંઘ શક્તિશાળી અને સંગઠિત બની રહે તેવા શુભ આશયથી મર્યાદાપત્ર નામનો એક દસ્તાવેજ આપ્યો. જેને સંઘ ચલાવવાનું માર્ગદર્શક-પવિત્ર બંધારણ કહી શકાય. શ્રાવકાચાર અને સાધુજીની સમાચારીના ચૂસ્ત પાલન માટે, પવિત્ર મર્યાદાપત્રને આચરણમાં મૂકવા માટે ચતુર્થ આચાર્ય શ્રી જયાચાર્યે મર્યાદા મહોત્સવ ઉજવવાની પરંપરા શરૂ કરી.
શ્રાવકોને ક્યારેક શ્રાવકાચારના પાલનમાં શિથિલતા આવી જવાની સંભાવના રહે છે. જૈનધર્મનો સયંમમાર્ગ અતિ કઠીન છે અનેક પરિષહો સહીને ઉપસર્ગો સામે ઝઝૂમતા સંત-સતીઓ ચારિત્રયાત્રામાં આગળ હોય છે. પંચમહાવ્રતધારી સાધુ સંતો પણ આપણા જેવા માનવ છે. ક્યારેક શાસ્ત્રના અયોગ્ય અર્થઘટનને કારણે તો ક્યારેક પ્રમાદ કે કર્મોદયને કારણે આચાર-પાલનમાં શિથિલતા આવે તે માનવ સહજ મર્યાદા છે. પરંતુ આવી ભૂલોનું પુનરાવર્તન ન થાય તેને માટે મર્યાદા મહોત્સવ યોજવામાં આવે છે.
૦૬
અમૃત ધારા
