________________
લાગે છે. આ અદ્ભુત ઘટનાથી પૂજારીને લધુતા-દીનતાની અનુભૂતિ થવા માંડી, હું વિચારતો હતો કે ખૂદ ભગવાન દરવાજા પર મળશે પરંતુ આ તો ભગવાનનો દ્વારપાળ છે. થોડીવારમાં સ્વસ્થતા કેળવી પૂજારીએ દ્વારપાળને પૂછયું.
‘તમને ખબર નથી કે હું આવવાનો છું?'
દ્વારપાળે કહ્યું, ‘તમારા જેવું જીવજંતુ અનંતકાળમાં અહીં પહેલીવાર જ દેખાયું છે, ક્યાંથી આવો છો ?' પૂજારીએ કહ્યું, ‘પૃથ્વી પરથી આવું છું દ્વારપાળ કહે, આ નામ ક્યાંય સાંભળ્યું નથી, આ પૃથ્વી ક્યાં છે ? ત્યારે તેનો શ્વાસ અટકી ગયો, હૃદયના ધબકારા બંધ થવા માંડ્યા, જો પૃથ્વીનું જ નામ નથી સાંભળ્યું તો હિન્દુસ્તાનનું નામ અને તેના ધર્મનાં નામ ક્યાંથી સાંભળ્યા હોય એ ધર્મોનાં સંપ્રદાયોના નામ એ જાણતો – જ ન હોય, અને અમુક ગામના મંદિરોની એને શી ખબર હોય ? અને એ મંદિરના પૂજારીને તો એ શે ઓળખે? જ્યારે એ તો કહે છે કે પૃથ્વીનું નામ જ પહેલી વખત સાંભળ્યું છે.!
દ્વારપાળે પુનઃ પ્રશ્ન કર્યો, ક્યાં છે એ પૃથ્વી ? પૂજારીએ પ્રત્યુત્તરમાં કહ્યું, સૂર્યનો એક પરિવાર છે તેમાં પૃથ્વી એક ગ્રહ છે. પેલો દ્વારપાળ કહે છે, તમને ખબર નથી કે, કેટલા પાર વગરના સૂર્યો છે ? કઈ નિહારિકા? તેમાંનો ક્યો સૂરજ ? ક્યો નંબર (Index Number) છે ? પૂજારી દિગૂઢ થઈ સાંભળતો નિરુત્તર રહ્યો. પેલો દ્વારપાળ કહે, તમારી આકાશગંગા (Galaxy) નો સાંકેતિક નંબર (Code Number) બતાવી શકો તો પણ તમારા સૂરજની શોધખોળ થઈ શકે કે તમે ક્યા સૌર પરિવારમાંથી આવો છો. પુજારી કહે, નંબર? અમે તો એક જ સૂરજને જાણીએ છીએ. દ્વારપાળે કહ્યું, ચાલો પ્રયત્ન કરવામાં આવશે, શોધતાં શોધતાં કદાચ પત્તો લાગી પણ જાય, પરંતુ આ રીતે શોધ કરવી એ બહુ અધરી વાત છે. ગભરામણમાં પેલા પૂજારીની ઊંધ ઊડી જાય છે જાગૃત થતાં જ તે પસીનાથી તરબોળ થવા લાગે છે ને તેને પહેલીવાર જાણ થાય છે કે જે કોસ્મિક વિશ્વ, વિરાટ જગતમાં એ વસે છે ત્યાં પૃથ્વીનું જે કંઈ સ્થાન ઠેકાણું નથી તો,
અખિલ બ્રહ્માંડમાં આપણું સ્થાન ક્યાં ?'
ધર્મચિંતન અનુપ્રેક્ષામાં ધર્મ શું ? તે ચિંતવવાનું છો એનું સ્વરૂપ શું છે? ધર્મ એ વસ્તુનો સ્વભાવ છે. નિમિત અને સંયોગો પરથી દષ્ટિ હટાવી અને સ્વભાવ તરફ દષ્ટિ રાખવાનો અભ્યાસ ધર્મચિંતન અનુપ્રેક્ષામાં અભિપ્રેત છે.
= ૧૧૮ F
અમૃત ધારા
