________________
સર્જનની શતાબ્દી પ્રસંગે આત્મસિદ્ધિશાત્રને વંદના
આત્મસિદ્ધિ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની અનુપમ કૃતિ છે. જેમાં મુખ્યત્વે આત્મલક્ષી ચિંતન છે. એ રીતે વિચારતા આ કાવ્યગ્રંથને જૈનશાસ્ત્રના ચાર અનુયોગ, દ્રવ્યાનુયોગ, ગણિતાનુયોગ, ચરણાનુયોગ અને ધર્મકથાનુયોગમાંના દ્રવ્યાનુયોગનો ગ્રંથ કહી શકાય.
આત્મસિદ્ધિ નિર્વિવાદ મોક્ષમાર્ગનું સાધન છે. ૧૪૨ ગાથાઓ પર હજાર શ્લોકની ટીકા લખાઈ શકે તેવી આ નાનકડી કૃતિમાં આત્માને લગતું સંપૂર્ણ રહસ્ય દર્શાવાયું છે. જેમાં શ્રીમની વિવેકપ્રજ્ઞા, મધ્યસ્થતા અને સહજ નિખાલસતાના દર્શન થાય છે.
અનંતતીર્થકરો આત્માના ઉત્થાનને લગતી જે વાતો કહી ગયાં તે વાતોમાંથી પોતાને જે જાણપણું થયું જે અનુભૂતિ થઈ એ જ તત્ત્વનું શ્રીમદ્રાજચંદ્ર આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રમાં નિરૂપણ કર્યું છે.
આ મહાન કાવ્યરચનાના પ્રથમ પદમાં ગુરૂવંદના કરી અને વર્તમાનકાળમાં આત્માર્થીજન માટે મોક્ષમાર્ગનું ચિંતન રજૂક્યું છે. ખૂબ જ સરળ રીતે આત્માર્થી અને મતાથનાં લક્ષણોની વિશિષ્ટ સમજ આપી છે. પોતાને ધર્મ માનતો અધર્મી એટલે મતાથ, મતાથ તો એમ જ સમજતો હોય કે હું આત્માથી છું છતાં સત્યને ઉપેક્ષિત કરે, જ્યારે આત્માર્થી તો જાગૃતસાધક છે.
શ્રી હરિભદ્રસૂરીએ આત્માનાં છ પદોને સંસ્કૃત ભાષામાં ધર્મબિંદુ ગ્રંથના દ્વિતીય અધ્યાયમાં બહુજ ભાવવાહી શૈલીમાં ગુંથ્યા છે. આ છ પદ તે ૧: આત્મા છે : તે નિત્ય છે. ૩: કર્મનો કર્તા છે. ૪:કર્મફળનો ભોક્તા છે. ૫: આત્માનો મોક્ષ છે. ૬: મોક્ષનો ઉપાય છે. જૈન આગમોમાં જેનું આપણે વારંવાર ચિંતન અને પરિશીલન કરીએ છીએ તે મૂળભૂત સિદ્ધાંતો આ છ પદમાં અભિપ્રેત છે. આપણાં આગમો અર્ધમાગધી ભાષામાં છે, તે સર્વસામાન્ય ને સમજમાં ન આવે, દર્શનના આ ગહન તત્ત્વો લોકભોગ્ય બની શકે તે હેતુથી અધ્યાત્મયોગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રે આ જ તત્ત્વોની સરળ ગુજરાતી ભાષામાં રચના કરી આપણા પર પરમ ઉપકાર કર્યો છે.
૩ અમૃત ધારા
