________________
જૈનોને વધુમતીની માન્યતા : એક વિશ્લેષણ
સૌથી પ્રથમ તો આપણે એ સમજવું પડશે કે, લધુમતીનો જન્મ કઈ રીતે થયો ? સ્વતંત્ર ભારતના બંધારણના ઘડવૈયાઓને એક ભય હતો કે, નાના નાના સમુદાયોને રાજકીય આશ્રય નહીં આપીએ તો તેનો વિકાસ નહીં થાય, નાના ધાર્મિક સમુદાયોની વિશિષ્ટ ધાર્મિક છબી અને તેની સાંસ્કૃતિક અસ્મિતાને ટકાવી રાખવા માટે રાજકીય સંરક્ષણ પૂરું પાડવાના વિચારે લધુમતીનો જન્મ થયો.
બંધારણની જોગવાઈ પ્રમાણે, ધાર્મિક કે ભાષાકીય લઘુમતીને મરજી મુજબ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ સ્થાપવાનો અને ચલાવવાનો અધિકાર છે. અહીં આપણે એ વાત સ્પષ્ટપણે સમજી લેવી પડશે કે જુદા જુદા પ્રકારના રિઝર્વેશનોની (અનામતોની) બંધારણીય જોગવાઈઓ માત્ર અનુસૂચિત જાતિ, અનુસૂચિત જનજાતિ અને અન્ય પછાત જાતિઓને જ લાગુ પડે છે. આવા કોઈ અનામતના લાભો લધુમતી કોમને બંધારણમાં આપવામાં આવ્યા નથી.
એક દષ્ટિએ જોઈએ તો આપણે સૌ હિન્દુસ્તાનમાં રહેતા હોવાથી હિન્દુ છીએ. આ દેશમાં વસતા તમામ મુસ્લિમ, પારસી, બૌદ્ધ વગેરે લોકો પણ હિંદુસ્તાની જ કહેવાય અથવા ભારત દેશમાં વસતા હોવાથી ભારતીય કહેવાય.
ભારતમાં વસતા મુસલમાનો પોતાને ભારતીય જ કહેતા. ૧૮૫૭ની સાલના બળવા વખતે હિન્દુ-મુસ્લિમ ભારતીયો, ભારતીય તરીકે એક રહીને અંગ્રેજોની સામે પડ્યા હતા. એનું નેતૃત્વ મુસ્લિમ ભારતીય બહાદુરશાહ જફરે લીધું હતું. આ અંગે કોઈને વિરોધ કરવાનો વિચાર સુદ્ધાં આવ્યો ન હતો. અંગ્રેજોએ જોયું કે ભારતમાં વિવિધ ધર્મ પાળતી પ્રજા તમામ ભારતીય બનીને બળવો કરતાં હોવાથી તેમને કચડી નાખવાનું કામ મુશ્કેલ છે. એમાંથી તેમણે નિરીક્ષણ કરીને નક્કી કર્યું કે ભારતીય પ્રજાનું ધર્મને નામે વિભાજન કરવું. આમાં તેઓ સફળ થયા, તેમણે હિન્દુ અને મુસ્લિમ એમ બે ભેદ પાડ્યા, તેમણે હિન્દુ કે જે પ્રજાવાચક શબ્દ હતો અને તેથી હિન્દુસ્તાનના મુસ્લિમો પણ પોતાને હિન્દુ (હિન્દુસ્તાની) કહેવડાવતા. તેમણે એવી વાહિયાત વાત કરી કે હિન્દુ
5 અમૃત ધારા
