Agam Sutra Satik 12 Auppatik UpangSutra 01

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 37

९६
णीभूताः, पर्यायसूत्राणि व्यक्तान्येवेति ।।
मू. (१५) तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतेवासी बहवे निग्गंथा भगवंतो अप्पेगइआ आभिनिबोहियणाणी जाव केवलनाणी अप्पेगइआ मणबलिआ वयबलिआ कायबलिआ अप्पेगइआ मणेणं सावाणुग्गहसमत्था ३ अप्पेगइआ खेलोसहिपत्ता एवं जल्लोसहि० विप्पोसहि० आमोसहि० सव्वोसहि० अप्पेगइआ कोठ्ठबुद्धी ।
एवं बी अबुद्धी पडबुद्धी अप्पेगइआ पयाणुसारी अप्पेगइआ संभिन्नसोआ अप्पेगइआ खीरासवा अप्पेगइआ महुआसवा अप्पेगइआ सप्पिआसवा अप्पेगइआ अक्खिणमहानसिआ एवं उज्जुमतीअप्पेइआ विउलमई विउव्वणिष्डिपत्ता चारणा विज्जाहरा आगासातिवाइणो ॥
बृ. साधुवर्णकगमान्तरं व्यक्तमेव, नवरं 'मणोबलिय ' त्ति मनोबलिकाः - मानसावष्टम्भवन्तः वाग्बलिका:- प्रतिज्ञातार्थनिर्वाहकाः परपक्षक्षोभकारिवचना वा, कायबलिकाः क्षुधादिपरीषहेष्वग्लानीभवत्कायाः 'नाणबलिया' अव्यभिचारिज्ञानाः 'दंसणबलिया' परैरक्षोभ्यदर्शनाः 'चारित्तबलिया' इति व्यक्, वाचनान्तराधीतं चेदं विशेषणत्रयम् 'अप्पेगइआ मणेणं सावाणुग्गहसमत्था' मनसैव परेषां शापानुग्रही - अपकारोपकारौ कर्तु समर्था इत्यर्थ, एवं वाचा कायेन चेति ।
औपपातिकउपाङ्गसूत्रम्-१५
'खेलोसहिपत्त' त्ति खेलो - निष्ठीवनं स एवौषधि सकलरोगाद्यनर्थोपशमहेतुत्वात् खेलोपधिस्तां प्राप्ता ये ते तथा, एवमन्यत्रापि, एव ओषधि इति । 'आमोसहि' त्ति आमर्षणमामर्ष - हस्तादिसंस्पर्श इति ।
'सव्वोसहि' ति सर्व एव खेलजल्लविप्रुटकेशोमनखादय ओषधि सर्वोषधि, 'कोट्ठबुद्धि'त्ति कोष्ठवत् - कुशूल इव सूत्रार्थधान्यस्य यथाप्राप्तस्याविनष्टस्याऽऽजन्मधरणाद्धृद्धि - मतिर्येषां ते तथा। 'बीजबुद्धि' त्ति बीजमिव विविधार्थाधिगमरूपमहातरूजननाद्बुद्धिर्येषां ते तथा । 'पडबुद्धित्ति पटवत् विशिष्टवक्तृवनस्पतिविसृष्टविविधप्रभूतसूत्रार्थपुष्पफलग्रहणसमर्थतया बुद्धिर्येषां ते तथा
'पदाणुसारि 'त्ति पदेनसूत्रावयवेनैकेनोपलब्धेन तदनुकूलानि पदशतान्यनुसरन्तिअभ्युहयन्तीत्येवंशीलाः पदानुसारिणः । 'संभिन्नसोअ ' ति सम्भिन्नान् बहुभेदभिन्नान् शब्दान् पृथक् पृथक् युगपच्छृण्वन्तीति सम्मिन्न श्रोतारः, सम्मिन्नानि वा शब्देन व्याप्तानि शब्दग्राहीणि, प्रत्येकं वा शब्दादिविषयैः श्रोतांसि सर्वेन्द्रियाणि येषां ते तथा । 'खीरासव' त्ति क्षीरवन्मधुरत्वेन श्रोतॄणां कर्णमन-सुखकरं वचनमाश्रवन्ति-क्षरन्ति ये ते क्षीराश्रवाः ।
‘महुआसव’त्ति मध्वाश्रवाः प्राग्वत्, नवरं मधुवत्सर्वदषोपशमनिमित्तत्वादाल्हादकत्वाच्च तद्वचनस्य क्षीराश्रवेभ्यस्ते भेदेनोक्ताः । 'सप्पि आसव' त्ति सर्पिराश्रवास्तथैव, नवरं श्रोतॄणां स्वविषये स्नेहातिरेकसम्पादकत्वात् क्षीराश्रवमध्वाश्रवेभ्यो भेदोनोक्ताः । 'अक्खीणमहाणसीय 'त्ति महानसम्–अन्नपाकस्थानं तदाश्रितत्वाद्वाऽन्नमपि महानसमुच्यते, ततश्चाक्षीणं - पुरुष - शतसहनभ्योऽपि दयमानं स्वयमभुक्तं सत् तथाविधलब्धिविशेषादत्रुटितं तच्च तन्महानसं च-मिक्षालब्धं भोजनमक्षीणमहानसं तदस्ति येषां ते तथा । 'उज्जुमइ' त्ति ऋज्वी सामान्यतो मनोमात्रग्राहिणी मति- मनः पर्यायज्ञानं येषां ते तथा ।
'विउलमइ' ति विपुला - बहुविधविशेषणोपेतमन्यमानवस्तुग्राहित्वेन विस्तीर्णा