Agam 44 Chulika 01 Nandi Sutra

Author(s): Devvachak, Jindasgani Mahattar, Punyavijay
Publisher: Prakrit Granth Parishad

Page 77

४२
जिणदासगणिमहत्तरविरइयाए चुण्णीए संजुयं
[सु० ५७-५८ गा० ७०-७५
र्थग्रहणं भवेत् । तस्य च प्रथमसमयार्थप्रतिवोधकालेऽर्थावग्रहः, तस्य पूर्वमसंख्येयसमयेषु व्यञ्जनावग्रहः । शेषमीहादि पूर्ववत् । सीसो पुच्छति-उम्गहादीणं उ कमातिक्कमे एगतरअभावे वा किं सदादिवत्थुपरिच्छेदो ण भवति ? आचार्याह-आम, ण भवति, अत एव च क्रमे नियमः, जम्हा णो अगहितं ईहति तम्हा पुव्वं उग्गहो, जम्हा य अणीहितं णो अवगच्छति ईहाणंतरं तम्हा अवायो, जम्हा य अणावातं ण धारिजति वत्थु अवायाणंतरं तम्हा 5 धारणा । जम्हा य एस क्रमनियमो तम्हा सयो आभिणिवोधियनाणावगमो नियमा एवं भवति, अत एव च कारणा सव्वे अवग्गहादयो मतिनाणभेदा भवंतीत्यर्थः॥
__ ५७. तं समासओ चउविहं पण्णत्तं, तं जहा-देव्वओ खेत्तओ कालओ भावओ। तत्थ दव्वओ णं आभिणिबोहियणाणी आएसेणं सव्वदव्वाइं जाणति ण पासति १ ।
खेत्तओ णं आभिणिबोहियणाणी आएसेणं सव्वं खेत्तं जाणइ ण पासइ २ । कालओ णं 10 आभिणिबोहियणाणी आएसेणं सव्वं कालं जाणइ न पासइ ३ । भावओ णं आभिणिबोहियणाणी आएसेणं सव्वे भावे जाणइ ण पासइ ४ ।
५७. तं समासतो चतुम्विहेत्यादि सुत्तं । 'तं च मतिनाणं खयोवसमरूवतो एगविहं पि होतुं णेयभेदत्तणतो नाणाभेदा दव्वादिया से भवंति । 'दबतो णं' ति दबतो वत्तव्वे 'ण' ति वयणालंकारे, देसीवयणतो वा
'णं' अहवा, अपादानान्ते पञ्चमी विभक्तिः, तत्थ पायतवयणसेलीतो दन्यतो णं एवं आभिनिबोधियनाणी लभति15 'आदेसेण'मित्यादि, इहाऽऽदेसो नाम-प्रकारो । सो य सामण्णतो विसेसतो य । तत्थ दव्बजातिसामण्णादेसेणं सबदवाणि धम्मत्थिकायादियाणि जाणति, विसेसदव्वे वि जहा धम्मत्यिकाये धम्मत्थिकायस्स देसे धम्मत्थिकायस्स पदेसेत्यादि केयी जाणति, सव्वे ण याणति, जहा मुहुमपरिणता अंविसतत्था अप्पण्णवणादिया य। 'ण पस्सइ' ति सव्वे सामण्ण-विसेसादेसहिते धम्म दिए, चक्म्वु-अचक्खुदंसणेण रूब-सदाइते केयिं पासति त्ति वत्तव्वं ।
अहवाऽऽदेसो-मुत्तं, तस्सादेसतो सचदव्वे ज रीत्यादि । चोदक आह-जति मुत्तं कहं मतिनाणं ? ति, उच्यते20 सुतोवलद्धमत्थेमु अणुसरतो तब्भावणवुद्धिसामत्थतो [जे० २०५ प्र०] सुतोवयोगणिरवेक्खा वि मती पवत्तइ
त्ति ण सुत्तादेसो विरुज्झते १। खेत्तं पि सामण्ण-विसेसादेसतो । तत्थ सामण्णतो खेत्तमागासं, तं गं सव्वग
१ दवओ ४ । दवओ ल० ॥ २ तत्थ इति पदं खं० सं० डे० ल० नास्ति, जे. शु० मो० मु. विआमलवृत्तौ नन्ाद्धरणे २३० पत्रे पुनर्वतते ॥ ३-४-५-६ अत्र द्रव्य-क्षेत्र काल भावविषयकेषु चतुष्वपि सूत्रांशेषु जाति पासति इति पाठो जाणति ण पासति इति पाठभेदेन सह भगवत्यां अष्टमशतकद्वितीयो द्देशके ३५६-२ पत्र वर्तते । अत्राभयदेवसूरेष्टीका-“दव्वओ गं' ति द्रव्यमाश्रित्य आभिनिबोधिकविषयद्रव्यं वाऽऽश्रित्य यद् आभिनिबोधिकज्ञानं तत्र 'आएसेणं' ति आदेशः-प्रकारः सामान्य-विशेषरूपः तत्र च 'आदेशेन' ओघतो द्रव्यमात्रतया, न तु तद्गतसबविशेषापेक्षयेति भावः, अथवा 'आदेशेन' श्रुतपरिकर्मिततया 'सर्वद्रव्याणि' धर्मास्तिकायादीनि 'जानाति' अवाय-धारणापेक्षयाऽववुध्यते, ज्ञानस्यावाय-धारणारूपत्वात् , 'पासई' त्ति पश्यति अवग्रहहापेक्षयाऽववुध्यते, अवग्रहहयोर्दशनत्वात् । ..............'खेत्तओ' ति क्षेत्रमाश्रित्य आभिनिवोधिकज्ञानविषय क्षेत्र वाऽऽश्रित्य यद् आभिनिबोधिक ज्ञानं तत्र 'आदेसेणं' ति ओघतः श्रुतपरि कर्मणया वा 'सव्वं खेत्त' ति लोका-ऽलोकरूपम् । एवं कालतो भावतश्चेति ।...............इदं च सूत्रं नन्द्यां इहैव च वाचनान्तरे 'न पासई' त्ति पाठान्तरेणाधीतम् । एवं च नन्दिटोकाकृता [हरिभद्रमूरिणा] व्याख्यातम्-"आदेशः-प्रकारः, स च सामान्यतो विशेषतश्च । तत्र द्रव्यजातिसामान्यादेशेन 'सर्वद्रव्याणि धर्मास्तिकायादीनि जानाति, विशेषतोऽपि यथा धर्मास्तिकायो धर्मास्तिकायस्य देश इत्यादि, 'न पश्यति' सर्वान् धर्मास्तिकायादीन् , शब्दादींस्तु योग्यदेशावस्थितान् पश्यत्यपीति ।” ३५८ पत्रे ॥ ७ अवि सतत्था उप्पण्णवणादिया आ० दा० । अविशदार्था अप्रज्ञापनादिका इत्यर्थः ॥ ८'सेसा दसविहे धम्मादिए आ० दा० ॥