Book Title: Agam 09 Ang 09 Anuttaropapatik Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
___ श्री अनुत्तरोपपातिकदशाङ्गसूत्रे पदिष्टम् । अत एवास्य श्रुतचारित्रस्वरूपस्यैकरूपेणाऽनादिकालतः प्रवृत्ततया ध्रुवत्वं नित्यत्वं शाश्वतिकत्वं च सिद्धयति द्वादशाङ्गयः, उक्तश्च
___ 'इच्चेइयं दुवालसंगं गणिपिडगं न कयाइ नासी, न कयाइ न भवइ, न कयाइ न भविस्सइ, भुवि च भवइ य, भविस्सइ य, धुवे नियए, सासए, अक्खए, अव्वए, अबटिए, निच्चे ।" (नन्दी)
___ " इत्येष द्वादशाङ्गोगणिपिटको न कदाचिन्नासीत्, न कदाचिन्न भवति, न कदाचिन भविष्यति, अभूच्च भवति च, भविष्यति च, ध्रुवो, नियतः शाश्वतः अक्षयः अव्ययः अवस्थितः नित्यः।" इतिच्छाया। .
___हेतुदृष्टान्तानां तु श्रुतचारित्रपरिपोषकतया तीर्थङ्करैः समये समये स्वशिष्यप्रतिबोधानुकूलतया तेषां भिन्नरूपेण प्रदर्शनं कृतमिति नास्ति कस्याश्चिदाशङ्काया अवसर इति । अत एव ज्ञाताधर्मकथाङ्ग मेघकुमारस्य, विपाकसूत्रे सुबाहुभी उपदेश नहीं किया, अत एव इस श्रुतचारित्र के स्वरूपकी समानरूपसे अनादिकालिक प्रवृत्ति होने के कारण इस द्वादशाङ्गीका ध्रुवत्व, नित्यत्व, एवं शाश्वतिकत्व सिद्ध होता है । कहा भी है
“यह बारह अङ्गरूप गणिपिटक (आचार्य की पेटी)न कभी था, न है, और न कभी रहेगा, ऐसी बात नहीं है । परन्तु यह था, है,
और रहेगा, क्यों कि यह ध्रुव है, नियत है, शाश्वत है, अक्षय है, अव्यय है, अवस्थित है और नित्य है" (नन्दी)।
हेतु और दृष्टान्त-श्रुत चारित्र का परिपोषक है, इस कारण तीर्थङ्करोंने समय समय पर अपने शिष्यों के प्रतिबोधकी अनुकूलता को लेकर उनका भिन्न-भिन्नरूपसे कथन किया है, अतः यहां अब शङ्का का कोई स्थान नहीं रहता। इसलिये ज्ञाताधर्मकथाङ्ग में मेघપણ ઉપદેશ કરેલ નથી, એટલે આ શ્રુત-ચારિત્રના સવરૂપની સમાનરૂપથી અનાદિકાળની પ્રવૃત્તિ હેવાને કારણે આ દ્વાદશાંગીનું ધૃવત્વ નિત્યત્વ અને શાશ્વતિકત્વ સિદ્ધ થાય છે.
તેમજ કહ્યું પણ છે કે “આ બાર અંગરૂપ ગણિપિટક (આચાર્યની પેટી) કયારેક પણ ન હતી અત્યારે પણ નથી અને કયારેય નહિ હોય તેમ નથી, પણ તે હતી, છે અને રહેશે, કેમકે આ પેટી ધવ છે. નિયત છે, શાશ્વત છે, અક્ષય છે, भव्यय छे. मवस्थित छे भने नित्य छे.” (नन्दी)
હતુ અને દષ્ટાન્ત શ્રુતચારિત્રના પરિપષક હોવાથી તીર્થકરેએ પ્રત્યેક સમયે પિતાપિતાના શિષ્યને પ્રતિબંધિવા અનુકૂળતાનુસારે તેનું જુદી જુદી રીતે કથન કરેલ છે, એટલે અહીં હવે શંકાને કેઈ સ્થાન રહેતું નથી. તેથી જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર
શ્રી અનુત્તરોપપાતિક સૂત્ર
