Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 08 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीचे यावत् नो कदापि न भवति, नो वा कदापि न भविष्यति, अपितु भूतश्थ, भवति च भविष्यति च, अत एव ध्रुप, नियतः शाश्वतः, अक्षयः, अव्ययः, अस्थितः, नित्यश्च वर्तते । अथ जीवस्य कथञ्चिद् अशाश्वतत्वमाह-'असासए जीवे जमाली! जं गं नेरइए भवित्ता तिरिक्खजोणिए भाइ, तिरिक्खजोणिए भवित्ता माणुस्से भवइ, मणुस्से भवित्ता, देवे भाइ' हे जमाले ! अयं जीवः आत्मा अशाश्वतो वर्तते, तत्र कारणमाह-यत् यस्मात् खलु नैरयिको भूत्वा तिर्यग्योनिको भवति, तिर्यग्योनिको भूत्वा मनुष्यो भवति, मनुष्यो भूत्वा देवो भवति, इत्यपेक्षया जोवः अशाश्वतोऽपि भवतीतिभावः । अत्रायं भावः-यत्-द्रव्यार्थि कनयापेक्षया लोको जीवश्च शाश्वना, पर्यायार्थि कनयापेक्षया लोको जीवश्च अशाश्वत इति । क्योंकि जीव किप्ती भी काल में नहीं था-ऐसा नहीं है, भूनकालमें यह नहीं था ऐसा नहीं है वर्तमानमें यह नहीं है, ऐसा भी नहीं है, तथा भविष्य में यह नहीं रहेगा ऐसा भी नहीं है । क्योंकि अनादि होने से यह पहिले था, वर्तमान में दृश्यमान होनेसे यह अब भी है, और अपर्यवसित होनेसे यह भविष्यतमें रहेगा, अत एवं यह ध्रुव, नियत, शाश्वत, अक्षय, अव्यय, अवस्थित और नित्य है 'असासए जीवे जमाली !' हे जमाले ! जीव कथंचित् अशाश्वत भी है, क्योंकि यह नैरधिक पर्यायवाला होकर तिर्यग्योनिक हो जाना है, तिर्यग्योनिक होकर मनुष्य हो जाता है, मनुष्य होकर फिर देव बन जाता है, इस अपेक्षा पर्यायों के बदलने से यह जीव अशाश्वत भी है, इस पूर्वोक्त कथनका निष्कर्ष ऐसा है, कि जीव एवं द्रव्यार्थिक नयकी अपेक्षाले तो शाश्वत हैं, और पर्यायार्थिक नयकी अपेक्षासे અને ભવિષ્યમાં પણ તેનું અસ્તિત્વ રહેશે. કારણ કે તે અનાદિ હોવાથી પહેલાં હિતે, વર્તમાનમાં પણ તેનું અસ્તિત્વ દેખાય છે, અને તે અપવસિત ( मानत) वाथी माध्यम ५ तेनु मस्तत्व २३ २४. तेथीत ध्रप, नसत. शश्वत, अक्षय, अव्यय, मस्थित मन नित्य छे. "असासए जीवे जमाली!" माती ! समुष्टिये वियारता ७३ मत ५४ छ, છે કે નરયિક પર્યાયમાંથી તિર્યચનિકોમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને તિર્યંચ નિમાંથી નીકળીને મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને મનુષ્યમાંથી દેવગતિમાં પણ જાય છે. આ રીતે પર્યાયે બદલાતી રહેતી હોવાથી તે પર્યાયની અપે. ક્ષાએ અશાશ્વત છે. ઉપર્યુક્ત કથનના નિચોડ રૂપે એમ કહી શકાય કે જીવ અને લેક દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ શાશ્વત છે અને પર્યાવાર્થિક નયની અપેક્ષાએ અશાશ્વત છે.
श्रीभगवती. सूत्र: ८
