Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 08 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 680

प्रमेयचन्द्रिकाटी० श०९४०३४ सू०२ पृथिवीकायिकादोनामानप्राणादिनिरूपणम् ६६९ भवेत् इति भावः, ‘एवं आउक्काइएण वि सब्वे वि भाणियबा' एवं-पृथिवी वदेव अप्कायिकेनापि सर्वेऽपि भणितव्याः, तथाच अप्कायिकः पृथिवीकायादिकम् आनन् वा, प्राणन् वा, उन्छपन् वा, निःश्वसन वा कदाचित् त्रिक्रियः, कदा. चित् चतुष्क्रियः, कदाचित् पश्चक्रियो भवेदिति भावः, ' एवं तेउकाइएण वि, एवं बाउकाइएग वि एवं पूर्वोक्तरीत्यैव तेजस्कायिकेनापि, एवं तथैव वायुकायिकेनापि सर्वेऽपि भणितयाः, तथा च तेजस्कायिको वायुकायिकश्च पृथिवीकायादिकम् आनन् वा, पाणन् वा, उच्च सन् वा निःश्वसन वा कदाचित् त्रिक्रियः स्यात् , कदाचित् चतुष्क्रियः स्यात् , कदाचित् पञ्चक्रियः स्यात् इति भावः । 'एवं आउकाइएण वि सव्वे वि भाणिपघा एव ते उकाइएण वि, एवं वाउकाइएण वि' पृथिवीकायिक की तरह से ही अकायिक के साथ भी पृथिवीकायिक आदि सब का संबंध कर कहना चाहिये । तथाअकायिक जीव पृथिवीकायिक आदि जीवों को श्वासोच्छ्वास रूप से जय ग्रहण करता है और छोड़ता है-तब यह कदाचित् तीन क्रियाओंवाला भी होता है, चार क्रियाओंवाला भी होता है एवं पांच क्रियाओं वाला भी होता है ! इसी प्रकार से तेजस्कायिक और वायु. कायिक के साथ पृयिवीकायिक आदि सब का संबंध करके कहना चाहिये-तथा-तैजस्कायिक और वायुकायिक जीव पृथिवीकायिक आदि जीवों को श्वासोच्छवास रूप से ग्रहण करते हुए और छोड़ते हुए कदाचित् तीन क्रियाओं वाले, कदाचित् चार क्रियाओं वाले और
एवं आउक इएण वि सव्वे वि भाणियचा, एवं तेउकाइरण वि, एवं वाउकाइएण वि" से प्रमाणे (पृथ्वी48नी प्रमाणे ) अयि साथे पर પૃથ્વીકાયિક આદિ પાંચે એકેન્દ્રિયોને સંબંધ સમજ. જેમ કે અમુક યિક જીવ જ્યારે પૃથ્વીકાયિક આદ અને શ્વાસે છૂવાસ રૂપે ગ્રહણ કરે છે અને છેડે છે, ત્યારે તે ક્યારેક ત્રણ કિયાવાળે પણ હોય છે, ક્યારેક ચાર ક્રિયાઓ વાળે પણ હોય છે અને ક્યારેક પાંચ કિયાઓ વાળો પણ હેય તે. એજ પ્રમાણે તે જાયિક અને વાયુકોવિકની સાથે પૃથ્વીકાયિક આદિ પાંચે સંબંધ સમજ. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે પૃથ્વીકાવિકથી લઈને વનસ્પતિકાયિક પર્યન્તના સ્થાવર જીવોને ધ સોચ્છવાસ રૂપે ગ્રહણ કરત અને છેડતે તિજસ્કાયિક જીવ તથા વાયુકાયિક જીવ પણ ક્યારેક ત્રણ ક્રિયાઓ વાળે હેય છે, ક્યારેક ચાર ક્રિયાઓ વાળ હોય છે, અને ક્યારેક પાંચ ક્રિયાઓ વાળે પણ હોય છે.
श्री. भगवती सूत्र : ८