Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
View full book text
________________ અચિત્ત જેમાં જીવ નથી તે, નિર્જીવ વસ્તુ. _| અતિશય ઉત્કંઠાઃ તીવ્ર અભિલાષા, જોરદાર ઈચ્છા. અચિજ્યશક્તિમાન ન કલ્પી શકાય એવી શક્તિ જેનામાં છે. અતિશય જ્ઞાની સર્વશ્રેષ્ઠ જ્ઞાન વાળા, સર્વજ્ઞ, કેવળજ્ઞાન વાળા તેવો પુરુષ. અતીતઃ ભૂતકાળનું, વીતી ગયેલું, થઈ ગયેલું. અશ્રુત દેવલોક: બારમા દેવલોક, વૈમાનિક નિકાયમાં છેલ્લો | અતીન્દ્રિય ઈન્દ્રિયોથી ન જાણી શકાય તે, ઈન્દ્રિયોથી અગોચર. દેવલોક, અતીર્થસિદ્ધ ભગવાનનું તીર્થ સ્થપાયા પહેલાં મોક્ષે જાય તે. અશ્રુતપતિ : બારમા દેવલોકનો ઈન્દ્ર, સર્વોપરી ઈન્દ્ર. અતુલબલ: અમાપ બળવાળા, જેના બળની તુલના ન થાય અચેતનઃ નિર્જીવ વસ્તુ, જેમાં જ્ઞાન-ચેતનો નથી તે. તેવા. અજાતશત્રુઃ જેને કોઈ શત્રુ જ નથી તે, સર્વના બહુમાનવાળા. | અત્યાગાવસ્થા: ત્યાગ વિનાનું જીવન, ભોગમય જીવન. અજિતનાથઃ ભરતક્ષેત્રમાં થયેલા બીજા ભગવાન. અયુગ: અતિશય ઉદ્વેગ, મનમાં અતિશય નારાજી. અજીર્ણ: અપચો, ખાધેલો આહાર પચે નહીં તે. અથાગ પ્રયત્ન કોઈ કાર્ય પ્રત્યે અતિશય પ્રયત્ન, થાક્યા વિના અજીવ નિર્જીવ વસ્તુ, જેમાં જીવ નથી તેવી વસ્તુ. પ્રયત્ન. અજુગતુંઃ અયોગ્ય, બિનજરૂરી, નિરર્થક, જયાં જે ન શોભે તે. | અદત્તાદાનઃ પારકી વસ્તુ લેવી, બીજાનું ન આપેલું લેવું તે. અટ્ટાપટ્ટા: માયા, કપટ, આડા-અવળું. અદુષ્ટ : દોષ વિનાનું, નિર્દોષ. અડગ સ્થિર, ડગે નહીં તેવો, ચલાયમાન ન થાય તે. અદશ્ય : આંખે ન દેખી શકાય તેવું, નજરથી અગોચર. અઢીદ્વીપ : જંબુદ્વીપ, ઘાતકીખંડ, અર્ધપુષ્કરવર દ્વીપ, જેમાં ! અદ્ધાપચ્ચકખાણ: જેમાં કાળનો વ્યવહાર છે તેવાં પચ્ચકખાણો, મનુષ્યોની વસતિ છે તે. 45 લાખ યોજનપ્રમાણ. જેમ કે નવકારશી, પોરિસિ, સાડૂઢપોરિસિ, પુરિમઢ વગેરે. અાગાર: ઘર વિનાના, સાધુસંતો; જેને પોતાનું ઘર કે આશ્રમ | અદ્વૈતવાદ : આ સંસાર એક બ્રહ્મસ્વરૂપ જ છે, બે વસ્તુ જ નથી કે આશ્રય કંઈ નથી તે. એવી માન્યતા. જેમ કે વેદાન્તદર્શન. અણમોલઃ અમૂલ્ય, જેની કિંમત ન આંકી શકાય તે. અધમસ્તિકાય : જીવ-અજીવને સ્થિતિ આપવામાં સહાયક અણશનઃ આહારનો ત્યાગ, ઈચ્છા અને સમજપૂર્વક ઉપવાસાદિ ! દ્રવ્ય. સૂક્ષ્મ, અતીન્દ્રિય, અરૂપી દ્રવ્ય, ચૌદ રાજલોકવ્યાપી. કરવાં, સમજી-શોચીને મૂછના ત્યાગ માટે આહારનો ત્યાગ. અધિકરણ: આધાર, ટેકો, વસ્તુ જેમાં રહે છે. આધારભૂત વસ્તુ. અણાહારીપદ : આહાર વિનાનું સ્થાન, જયાં ઓજાહાર-1 અધિકાર : સત્તા, કામકાજ કરવા માટેનો હોદ્દો મળવો તે. લોમાહાર કે ક્વલાહાર એમ ત્રણમાંથી એકે આહાર નથી તે. ! અધિગમસમ્યકત્વ : ગુરુ, શાસ્ત્ર-શ્રવણ, વડીલોનું સિંચન, અણાહારી પદાર્થ : જે વસ્તુ અશન-પાન-ખાદિમ અને | ઈત્યાદિ કોઈ નિમિત્તોથી જે સમ્યકત્વ થાય તે. સ્વાદિમમાં ન આવતી હોય તે, ઉપવાસાદિમાં કારણસર લઈ | અધોગમન: નીચે જવું તે, વજનદાર વસ્તુનું અથવા ભારેકર્મી શકાય તે. જીવનું નીચે જવું તે. અણુવ્રત: નાનાં નાનાં વ્રત, શ્રાવક-શ્રાવિકાનાં પ્રથમ પાંચ વ્રતો. | અધોભાગવત : નીચેના ભાગમાં વિદ્યમાન, નીચેના ભાગમાં અતિક્રમ: પાપ કરવાની ઈચ્છા થવી તે, પાપની ભાવના તે. 1 વર્તતું. અતિચાર: અજાણતાં પાપ થઈ જાય છે, અથવા સંજોગવશાત! અધોલોક: નીચેનો લોક, સમભૂતલાથી 900 યોજન પછીનો પરવશપણે જાણીને જે પાપ થાય તે, પાપાચરણ કરવા છતાં | પાપ કર્યાનું દુઃખ હૈયામાં હોય તે. અધ્યવસાયસ્થાનક : આત્માના પરિણામોની તરતમતા, અતિપ્રસંગ: અતિવ્યાપ્તિ; જે જેનું લક્ષણ હોય તે તેની બહાર વિચારભેદો, મનના જુદા જુદા વિચારો, વિચારોની તરતમતા. જાય તે. અધ્યાત્મદષ્ટિ : આત્માના ગુણો અને સુખ તરફની દષ્ટિ, અતિભારારોપણ: અતિશય ભારનું આરોપણ કરવું તે, જેનાથી આત્માને નિર્મળ બનાવવાની જે વિચારધારા તે. જેટલું ઊંચકી શકાય તેવું હોય તેના ઉપર વધુ ભાર નાખવો તે. | અધ્યાત્મવાદ : આત્માને નિર્મળ બનાવવાનું કથન કરનાર અતિવ્યાપ્તિઃ જે લક્ષણ જેનું કર્યું હોય તેમાં પણ હોય અને તેના | શાસ્ત્રાદિ. વિના અન્યમાં પણ જે હોય તે. અધ્યાત્મી : ભૌતિક સુખથી પરાડુમુખ, આત્માના જ સ્વરૂપની. અતિશય : સામાન્ય માનવીમાં ન સંભવે એવું આશ્ચર્યકારી | પ્રાપ્તિ માટે ઝંખના કરનાર. જીવન. અધ્રુવ: અસ્થિર, ચંચલ, નાશવંત, જવાવાળું. લોક.
