Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 687

ભાંગા થાય તે. સંક્ષિપ્ત રચના: અતિશય ટૂંકાણમાં શાસ્ત્રો બનાવવાં તે. સંયોગિક ભાવ: બે-ત્રણ ભાવોનું ભેગું હોવું. સંક્ષેપઃ ટૂંકાવવું, નાનું કરવું. સંયોજનાકષાય : અનંતા સંસારને વધારે તેવો કષાય, | સંજ્ઞા સમજણ, ચેતના, જ્ઞાન, આહારાદિ સંજ્ઞા તથા ક્રોધાદિ અનંતાનુબંધી. સંજ્ઞા તથા હેતુવાદોપદેશિકી આદિ સંજ્ઞા. સંરંભઃ પાપ કરવાની ઇચ્છા, ખોટું કરવાની મનોવૃત્તિ. . સંજ્ઞા પ્રકરણ : વ્યાકરણમાં સ્વર-વ્યંજન; ઘોષ-અઘોષ; ઘુટ્રસંરક્ષણઃ ચારે બાજુની સુંદર-સારું રક્ષણ તે, વસ્તુની સાચવણી. | અઘુ આદિ સંજ્ઞાઓનું પ્રકરણ. સંરક્ષણાનુબંધી: સ્ત્રી અને ધનને સાચવવાની અતિશય મૂછ- સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય: દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞાવાળા પંચેન્દ્રિય જીવો. મમતા-રૌદ્રધ્યાનનો ચોથો ભેદ, સકલકુશલવલ્લી : આત્માનાં સર્વ કલ્યાણોરૂપી વેલડી. સંલાપ: વારંવાર બોલાવવું તે, “આલોવે સંલાવે”. સકલતીર્થ વંદું (કરોડ) : શત્રુંજય-ગિરનાર આદિ સમસ્ત સંલીનતાઃ શરીરને સંકોચી રાખવું, ઇન્દ્રિયોને કાબૂમાં રાખવી, | તીર્થોને હું બે હાથ જોડીને ભાવથી વંદના કરું છું. મનને વિષય-કષાયથી દૂર રાખવું તે. સકલ સંઘ: સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકારૂપ સમસ્ત શ્રીસંઘ. સંલેખના કરવી ઇચ્છાઓને સંકોચવી, ટૂંકાવવી, ધારેલાં વ્રતોમાં | સકલાદેશઃ સર્વનયોને સાથે રાખીને વસ્તુનું સ્વરૂપ સમજાવવું લીધેલી છૂટાછૂટને પણ ટૂંકાવેલી. અર્થાત પ્રમાણથી જણાતું વસ્તુનું સ્વરૂપ. સંવચ્છરી પ્રતિ : બાર મહિને કરાતું પ્રતિક્રમણ, વાર્ષિક સકષાયી જીવ કષાયવાળો જીવ, એકથી દસ ગુણસ્થાનક સુધીના પ્રતિક્રમણ, પજુસણમાં છેલ્લે દિવસે કરાતું પ્રતિક્રમણ. જીવો, કષાયયુક્ત જીવ કર્મોમાં સ્થિતિ - રસ બાંધે છે. સંવરતત્ત્વઃ આવતાં કર્મોને રોકવાં, પાંચ સમિતિ, ત્રણ ગુપ્તિ ! સકૃબંધકઃ જે આત્માઓને મોહનીય કર્મની 70 કોડાકોડી આદિ 57 પ્રતિભેદો, આશ્રવવિરોધી જે તસ્વ. સાગરોપમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ હવે ફક્ત એક જ વાર બાંધવાની સંવાસાનુમતિ પોતાના પરિવાર અને ધનાદિ ઉપર મમતાપાત્ર હોય છે, તેની વાત કરે નહીં, સાંભળે નહીં, પરંતુ મમતામાત્ર | સખીવૃંદ સમેત - સાહેલીઓના સમૂહની સાથે (પંચકલ્યાણકની જ હોય તે. પૂજામાં). સંવેગપરિણામ: મોક્ષતત્ત્વની અતિશય રુચિ-પ્રીતિવાળી સગપણ સગાઈ, સંબંધ, સાંસારિક પરસ્પર સંબંધ (અવર ન પરિણામ. સગપણ કોઈ). સંવેધભાંગા: બંધ-ઉદય અને સત્તાની સાથે વિચારણા કરવી તે, | સઘનપણે પરસ્પર અંદર ક્યાંય પણ પોલાણ ન હોય તેવું. કેટલી કર્મપ્રકૃતિઓ બંધાતે છતે કેટલી ઉદયમાં હોય અને કેટલી સચિત્ત પરિહારીઃ જીવવાળી સચિત્ત વસ્તુઓનો ત્યાગ કરનાર. સત્તામાં હોય? તેની વિચારણા કરવી તે. સચેલક મુનિ: વસવાળા મુનિ - શ્વેતાંબર મુનિ. સંસાર જન્મ-મરણવાળું, કમવસ્થાવાળું જે સ્થાન છે. સજાગ રહેવું: જાગૃત રહેવું, પ્રમાદ ન કરવો, આળસુ ન થવું, સંસારચક્ર: જન્મમરણનું પરિભ્રમણ, સંસારની રખડપટ્ટી, | દોષ ન લાગે તેની પૂર્ણપણે કાળજી રાખવી. સંસારસાગર : સંસારરૂપી દરિયો, જન્મમરણમય સંસારરૂપ ! સજ્જન પુરુષ : સારો માણસ, ગુણિયલ માણસ, ન્યાયસાગર. નીતિસંપન્ન. સંસારાભિનંદી સંસારના સુખમાં જ અતિશય આનંદ માનનાર. સઝાય કરું: હે ગુરુજી! હું સ્વાધ્યાય કરું ! સંસિદ્ધિ થવી: સમ્યગ પ્રકારે વસ્તુની સિદ્ધિ થવી, વસ્તુની પ્રાપ્તિ. [ સઝાય સંદિસાણું હે ગુરુજી ! મને સ્વાધ્યાય કરવાની આજ્ઞા સંસારોપક્રમણ સંથારાનું પાથરવું, ભૂમિને જોયા વિના કે પંજયા આપો ! પ્રમાર્યા વિના સંથારો પાથરવો તે ૧૧મા વ્રતના અતિચાર. સત્ઃ ઉત્પાદ-વ્યય અને ધ્રુવધર્મવાળો પદાર્થ, વસ્તુ, ચીજ, સંસ્થાન : શરીરનો આકાર, રચના, સમચતુરસાદિ છ| વસ્તુરૂપે હોવું. પ્રકારનાં છે. સત્તાઃ હોવું, વિદ્યમાનતા, અસ્તિત્વ, આત્માની સાથે કર્મોની સંસ્થાનવિચય (ધર્મસ્થાન): ચૌદ રાજલોકમય સંસારમાં રહેલાં | વિદ્યમાનતા તે, કર્મોની સત્તા. છએ દ્રવ્યોનો વિચાર તે, ધર્મધ્યાનના 4 ભેદોમાંનો 1 ભેદ. | સત્તાગતકર્મ : બાંધ્યા પછી ભોગવાય નહીં ત્યાં સુધી સત્તામાં સંહારવિસર્ગઃ સંકોચ અને વિસ્તાર, આત્માના પ્રદેશો દીપકની | રહેલાં કર્મો. જ્યોતની જેમ સંકોચાય પણ છે અને વિસ્તૃત પણ થાય છે. | સત્તાગત પર્યાય ? જે પર્યાયો થઈ ચૂક્યા છે અને જે પર્યાયો 56