Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 686

ષકાયઃ છ કાયારૂપે જીવોના ભેદો, પૃથ્વીકાય વગેરે. 1 (5) અસંખ્યાતગુણ અધિક, ષડશીતિઃ ચોથો કર્મગ્રંથ, કે જેની 86 ગાથાઓ છે. (6) અનંતગુણ અધિક વિશુદ્ધિની વૃદ્ધિ, તેવી જ રીતે ઉપરથી ષડ્રગુણહાનિ-વૃદ્ધિઃ છ જાતની હાનિ અને છ જાતની વૃદ્ધિ, છ જાતની હાનિ સમજવી. અધ્યવસાય સ્થાનોમાં જધન્ય પ્રથમ અધ્યવસાય સ્થાનથી ષસ્થાનક જૈનદર્શનને માન્ય જીવનાં છ સ્થાનો. (1) જીવ (1) અનંત ભાગ અધિક છે. (2) જીવ નિત્ય છે. (3) જીવ કમનો કર્તા છે. (2) અસંખ્યાત ભાગ અધિક, (4) જીવ કર્મોનો ભોક્તા છે. (5) મોક્ષ છે અને (6) મોક્ષના (3) સંખ્યાત ભાગ અધિક, ઉપાયો છે ઇત્યાદિ. (4) સંખ્યાતગણ અધિક, સંકુચિત દશા: મન ટૂંકું હોવું, ટૂંકું ય, સંકોચવાળી ભાવના. સંચિત કર્મઃ પૂર્વે બાંધેલાં કર્મો, પૂર્વે એકઠાં કરેલાં કર્મો. સંકેતપચ્ચખાણ : કોઈ ને કોઈ નિશાની ધારીને પચ્ચકખાણ સંજીવની ઔષધિઃ એક પ્રકારની વિશિષ્ટ ઔષધિ, કે જે ખાવાથી કરવું તે, જેમકે મુસી, ગંઠસી, દીપસહિએ વગેરે. બળદ પણ મનુષ્ય થઈ જાય, લાગેલા ઘા રૂઝાઈ જાય છે. સંકેતસ્થાન પરસ્પર મળવા માટે નક્કી કરેલી ભૂમિ, જગ્યા. સંજ્વલન કષાય : અતિશય આછી-પાતળા કષાય, ચારિત્રસંકોચ થવો : શરમાળપણું, હૃદયમાં રહેલી વાત કહેતાં ! ચ થવા : શરમાળપણુ , હદયમાં રહેલ. વાત કહેતા | જીવનમાં પણ કંઈક શ્લેષિતતા લાવે, યથાખ્યાતચારિત્રને શરમાવું તે. રોકે છે. સંક્રમણકરણ : જે વીર્યવિશેષથી (શક્તિથી) વિવલિત કર્મને | સંતાપ કરવોઃ મનમાં બળવું, મનમાં થઈ ગયેલી ઘટના બાબત (દાખલા તરીકે સાતા-વેદનીયને) બંધાતા સજાતીય કર્મમાં ઝૂરવું. (અસાતામાં) નાખવું, તે વીર્યવિશેષ સંક્રમણકરણ. સંથવ: પરિચય, સહવાસ, સંસ્તવ, “સંથવો કલિંગિસુ” સંક્રમણ થવું એક કર્મનું સજાતીય એવા બીજા કર્મમાં પલટાવું. સંદિગ્ધઃ શંકાવાળું, હૃદયમાં શંકા હોય તે, મતિજ્ઞાનના બહુસંક્લિષ્ટ પરિણામ : કષાયોવાળા, રાગ-દ્વેષ-મોહ અને અબહુ વગેરે 12 ભેદોમાંનો 1 ભેદ, , અજ્ઞાનવાળા વિચારો. સંદેહાત્મકઃ ડામાડોળ, અસ્થિર, જે વાતમાં સંદેહ છે તે, સંક્લિષ્ટાધ્યવસાયસ્થાનક: કષાયોવાળા, રાગ-દ્વેષ-મોહ અને | સંપદા સૂત્રો બોલતાં વિશ્રામ લેવાનાં સ્થાનો, સૂત્રો બોલતાં અજ્ઞાનવાળા વિચારો. બોલતાં અટકવાનાં સ્થાનો, જેમકે નવકારની 8 સંપદા. સંક્લિષ્ટાસુર : કષાયોથી ભરેલા વિચારોવાળા દેવો, સંપરાય : કષાય, ક્રોધાદિ, સૂક્ષ્મ-સંપાય = ઝીણો-પાતળો પરમાધામી. કષાય. સંગ્રહનયઃ વિવિધ વસ્તુઓને એકીકરણ કરવાની જે બુદ્ધિ તે.] સંપ્રત્યયઃ સમ્યગુ નિમિત્ત, સાચું કારણ, સાચો વિશ્વાસ. જેમકે ત્રસ હોય કે સ્થાવર, પરંતુ “સર્વે જીવો છે.” સંપ્રજ્ઞાત સમાધિ: પ્રકર્ષને પામેલ અધ્યાત્મયોગ, ક્ષપકશ્રેણી, સંગ્રહસ્થાનઃ જયાં વસ્તુઓનો જથ્થો ભેગો કરવામાં આવ્યો આત્માની મોહક્ષયવાળી કેવલજ્ઞાન નજીકની જે અવસ્થા. હોય તે. સંભવનાથ ભગવાન ભરતક્ષેત્રમાં વર્તમાન ચોવીશીમાં ત્રીજા સંઘ સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવક-શ્રાવિકા એમ ચાર પ્રકારનો સંઘ. | ભગવાન. સંધયણઃ હાડકાંની રચના, હાડકાંનો બાંધો, તેની મજબૂતાઈ. સંભવિત: પ્રાય: હોઈ શકે તેવો સંભવ, સંભાવના કરાયેલું. સંધયણનામકર્મઃ જે કર્મના ઉદયથી વજઋષભાદિ સંધયણોની સંમૂછિંમ: માત-પિતાના સંયોગ વિના જેનો જન્મ થાય તે. પ્રાપ્તિ થાય તે. સંયમસ્થાન : ચારિત્રવાળા જીવોમાં પરસ્પર અધ્યવસાય સંઘાતઃ જથ્થો, સમૂહ, વસ્તુને એકઠી કરવી તે. સ્થાનોની તરતમતા. સંઘાતનનામકર્મઃ જે કર્મના ઉદયથી ઔદારિકાદિ શરીરને યોગ્ય | સંયોગ થવો જોડાવું, મળવું, પરસ્પર ભેગા થવું તે. પુદ્ગલોના જથ્થા એકઠા કરાય છે. સંયોગિકભાંગા બે-ત્રણ-ચાર વસ્તુઓનો સંયોગ કરવાથી જે 55.