Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
View full book text
________________ ક્ષણવર્તી એક ક્ષણમાત્ર રહેનાર, એક સમયમાત્ર વર્તનાર. | માયોપથમિકભાવ : ઉદયમાં આવેલા કર્મને હળવું ક્ષણિકઃ એક ક્ષણ પછી અવશ્ય નાશ પામનાર. (સંદરસવાળું) કરીને ઉદય દ્વારા ભોગવવું અને અનુદિતને (જે ક્ષણિકવાદઃ સર્વ વસ્તુઓ ક્ષણમાત્ર સ્થાયી છે, બીજી જ સમયે, કર્મ અત્યારે ઉદયમાં નથી પરંતુ ઉદીરણાના બળે ઉદયમાં આવી અવશ્ય નાશ પામનારજ છે એવો એકાન્તમત અથત બૌદ્ધદર્શન.| શકે તેમ છે તેને) ત્યાં જ ઉપશમાવી દેવું તે ક્ષયોપશમ. તેવા ક્ષપકશ્રેણીઃ મોહનીય કર્મનો નાશ કરતાં કરતાં ગુણઠાણાં ચડવાં.] પ્રકારના ક્ષયોપશમથી મળેલા જે જે ગુણો તે. 8 થી 12 ગુણસ્થાનક સુધી આ ક્ષપકશ્રેણી કહેવાય છે. ક્ષાયોપથમિક સમ્યકત્વ : દર્શન-સપ્તકની સાત પ્રકૃતિઓના ક્ષમા : ક્રોધના પ્રસંગો હોવા છતાં ક્રોધ ન કરવો. ગળી જવું, ઉદિત કર્ભાશને મંદરસવાળું કરી ભોગવી ક્ષય કરવો અને માફી આપવી અને માફી માગવી. અનુદિત અંશને ઉપશમાવવો તે દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલું જે ક્ષમાયાચના: આપણાથી થયેલા અપરાધની માફી માગવી. સમ્યકત્વ તે. ક્ષમાશ્રમણ ક્ષમાની પ્રધાનતાવાલા મુનિ. ક્ષીણજંઘાબળ : જેના શરીરમાં હાલવાચાલવાનું અર્થાત્ ક્ષયઃ પૂર્વબદ્ધ કર્મોનો વિનાશ કરવો. વિહારાદિ કરવાનું બળ ક્ષીણ થયું છે તે. ક્ષણમોહ ગુણસ્થાનક: મોહનીય કર્મ સર્વથા જેમનું ક્ષીણ થઈ ક્ષયજન્યઃ કર્મોના ક્ષયથી ઉત્પન્ન થયેલા ગુણાદિ) ભાવો. ગયું છે તે, ક્ષયોપશમઃ ઉદયમાં આવેલાં કર્મોની તીવ્ર શક્તિને હણીને મંદ કરીને ભોગવવી અને અનુદિત કર્મો જે ઉદીરણા આદિથી ઉદયમાં | ક્ષીરનીરવતું દૂધ અને પાણીની જેમ એકમેક થાય તે. આવે તેમ છે તેને તયાં જ દબાવી દેવાં તે. ક્ષીરસમુદ્રઃ દૂધ જેવું છે પાણી જેનું એવો સમુદ્ર તે ક્ષીરસમુદ્ર, જેના પાણીથી દેવો મેરુપર્વત ઉપર પ્રભુનો જન્મ મહોત્સવ ક્ષયોપશમાનુવિદ્ધઃ ક્ષયોપશમથી યુક્ત, મતિ-શ્રુત જ્ઞાનાવરણીય, ઊજવે છે. અચકું દર્શનાવરણીય અને પાંચ અંતરાય કર્મનો ઉદય સદા ક્ષયોપશમની સાથે જ હોય છે તે. સુધાપરિષહ: ગમે તેવી ભૂખ લાગી હોય તોપણ સાધુને કહ્યું ક્ષાયિક ભાવ: કર્મોના ક્ષયથી થનારો જે ભાવ, કેવળજ્ઞાન, કેવળ તેવો શુદ્ધ-નિર્દોષ આહાર ન મળે તો પણ સમતા રાખે પરંતુ ક્રોધાદિ કરે નહીં તથા દોષિત આહાર લે નહીં. દર્શન, શાયિક સમ્યકત્વાદિ ગુણો. સાયિકવીતરાગ : મોહનીય કર્મનો સર્વથા ક્ષય થવાથી બનેલા | ક્ષુલ્લક ભવ: નાનામાં નાના આયુષ્યવાળો જે ભવ તે ક્ષુલ્લક વીતરાગ, ૧૨-૧૩-૧૪માં ગુણસ્થાનકવાળા જીવો. ભવ. 256 આવલિકાનો 1 ફુલ્લક ભવ થાય છે. ક્ષાયિકસમ્યકત્વ દર્શનમોહનીય સપ્તકના સર્વથા ક્ષયથી પ્રાપ્ત ક્ષેત્રગત ક્ષેત્રમાં રહેલું. થયેલું જે સમ્યકત્વ છે. ક્ષેત્રવૃદ્ધિઃ શ્રાવકનીમ બારવ્રતોમાં છઠ્ઠા વ્રતનો એક અતિચાર, એક દિશાના માપમાં બીજી દિશાનું માપ ઉમેરવું. જ્ઞતિઃ જ્ઞાનપણું, જાણપણું, જાણવું. તાલાવેલી. જ્ઞાતભાવઃ જાણીબૂઝીને પાપ કરાય તે. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ જ્ઞાન મળવું, કંઠસ્થ થવું, યાદ રહેવું, સૂક્ષ્મ સમજ જ્ઞાનઃ જાણવું, જાણકારી વસ્તુ-સ્થિતિની સમજ. પડવી. જ્ઞાનદ્રવ્યઃ જ્ઞાનની, જ્ઞાનનાં સાધનો-પુસ્તકાદિની સુરક્ષા માટે જ્ઞાનવાનું જ્ઞાન જેણે મેળવેલું છે કે, જ્ઞાનવાળો આત્મા. રખાતું દ્રવ્ય. જ્ઞાનાચારઃ પોતાનામાં, પરમાં, અને ઉભયમાં જ્ઞાન કેમ વધે જ્ઞાનપંચમી: જ્ઞાનની આરાધના માટેની પાંચમ, કરતક સુદ | એવા જ્ઞાનવર્ધક આચારો. પાંચમ. જ્ઞાનાતિચાર : જ્ઞાનની, જ્ઞાનીની અને જ્ઞાનનાં સાધનોની જ્ઞાનપિપાસા : જ્ઞાન ભણવાની ઈચ્છઆ, જ્ઞાન મેળવવાની ! આશાતના તિરસ્કાર-અપમાન આદિ કરવાં તે. 63.
