Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 652

વિનંતી કરવી. ચાતુર્માસઃ ચોમાસું, ચાર મહિના, ચાર મહિનાનો કાળ. ચતુરપુરુષ: કલાવાળો પુરુષ, હોશિયાર પુરુષ, ચાલાક પુરુષ. | ચાતુર્માસિક પ્રતિક્રમણ : ચોમાસી પ્રતિક્રમણ, કારતક, ફાગણ ચતુર્ગતિ સંસાર નરક, તિર્યંચ આદિ ચાર ગતિવાળો સંસાર. | અને અષાઢ સુદમાં આવતું પ્રતિક્રમણ. ચતુર્વિધતા: ચાર પ્રકારો, દાનાદિ ચાર પ્રકારો ધર્મના છે ઇત્યાદિ. ! | ચાતુર્ય ચતુરાઈ, હોશિયારી, બુદ્ધિમત્તા. ચતુર્વિશતિસ્તવઃ લોગસ, ચોવીસે ભગવન્તોની સ્તુતિ-પ્રાર્થના.| ચામર: પ્રભુજીની બન્ને બાજુ વીંજાતું એક સાધનવિશેષ. ચતુષ્પદ : ચારપગાં પ્રાણી, ગાય, ભેંશ, બકરાં, ઘોડાં વગેરે. | ચારણશ્રમણમુનિ : આકાશગામી વિદ્યાવાળા, લબ્ધિવાળા ચત્તારિ: ચાર, અથવા ત્યજયા છે દુશમનો જેણે એવા પ્રભુ. | મહા-મુનિઓ. ચરારિ મંગલાણિ : અરિહંત, સિદ્ધાદિ ચાર પ્રકારનાં | ચારિત્રાચાર : ઇન્દ્રિયો, વિષયો અને કષાયોના વિજયવાળું મંગલ છે. પ્રશંસનીય ત્યાગી જીવન, પાંચ સમિતિ આદિવાળું. ચત્તારિ લાગુત્તમાઃ અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ અને કેવલી ભગવંતે! ચારિસંજીવનીચારનો ન્યાય ઘાસ ચરાવતાં ચરાવતાં અનાયાસે બતાવેલ ધર્મ, આ ચાર સર્વ લોકમાં ઉત્તમોત્તમ છે. સંજીવની નામની ઔષધિ ચરી જવાથી બળદ પુરુષ થયો તેમ, ચત્તારિશરણાણિ: અરિહંતાદિ ચાર વસ્તુઓનું શરણ હોજો. | ચાલાક પુરુષઃ હોશિયાર, ઇશારાથી સમજી જનાર, થોડાથી ચન્દ્રની પંક્તિ H છાસઠ છાસઠ ચંદ્રોની (અને સૂર્યોની) પંક્ત | જ સમજે તે. જંબુદ્વીપના મેરુપર્વતને પ્રદક્ષિણા આપે છે. ચિત્ર-વિચિત્રઃ જુદીજુદી જાતનું, અનેક પ્રકારનું, રંગબેરંગી. ચંદ્રપ્રભુસ્વામીઃ ભરતક્ષેત્રની ચોવીશીમાં આઠમા પ્રભુ. ચિત્રામણ: ભીંતોમાં ચીતરેલાં ચિત્રો, વિવિધ ભાવદર્શક ચિત્રો. ચપળ : જેનું શરીર તરત ફરી શકે છે તે, હોશિયાર, | ચિત્તાતુર ચિંતાથી ભરપૂર, ચિંતાવાળું, ચિંતાયુકત. ચાલાકીવાળો, તરત સરકી જાય તેવો. ચીકણાં કર્મો : તીવ્રરસવાળાં, ભારે કર્મો, અવશ્ય ભોગવવા ચબરાક: ચાલાક, હોશિયાર, થોડામાં ઘણું સમજે તે. યોગ્ય. ચમત્કારિક પ્રયોગ : બુદ્ધિમાં ન બેસે તેવો દૈવિક પ્રયોગ. ચેતનવંતા ચૈતન્ય જેનામાં છે તે, ચેતનાવાળા, જ્ઞાનયુક્ત. ચમરી ગાય : વિશિષ્ટ ગાય, જેના શરીરના વાળની ચામર | ચેતનાઃ ચૈતન્ય, જ્ઞાન, સમજણ, બુદ્ધિમત્તા. બને છે તે. | ચૈત્યઃ મન્દિર, મૂર્તિ, જ્ઞાન, જ્ઞાનનું સ્થાન ચમરેન્દ્ર: ભવનપતિ નિકાયના અસુરકુમારનો દક્ષિણેન્દ્ર. | ચૈત્યવંદનઃમૂર્તિ-મંદિરને ભાવથી નમસ્કાર કરવા અથવા જ્ઞાન ચમરેજનો ઉત્પાતઃ દશ અચ્છેરાંમાંનું એક અચ્છેરું, સૌધર્મેન્દ્રને ! અને જ્ઞાનનાં સાધનોને ભક્તિથી નમસ્કાર કરવા તે. પોતાની ઉપર બેઠેલો જોઈ ઉઠાવવા ચમરેન્દ્રનું ઊર્ધ્વલોકમાં જવું, | ચૈત્યસ્તવ : કોઈ વિવક્ષિત એક અથવા વૈલોક્યવર્તી સર્વ જે ન બનવું જોઈએ પણ બન્યું. પ્રતિમાજી આદિને આશ્રયી કરતું સ્તવન, અરિહંત ચરણકમલઃ અતિશય કોમળ હોવાથી પગ એ જ જાણે કમળ ચેઇયાણં સૂત્ર. ચિત્યાલયઃ જિનાલય, જિનેશ્વર પ્રભુની પ્રતિમાવાળું મંદિર, ચરણકમલસેવાઃ હે પ્રભુ ! તમારાં ચરણોરૂપી કમલોની સેવા. | ચોમાસી ચૌદશઃ કારતક, ફાગણ અને અષાઢ સુદ 14. ચરણદેહ તે જ ભાવે મોક્ષે જનારા છેલ્લા શરીરવાળા, તદ્દભવ ચોમાસી પ્રતિક્રમણઃ કારતક, ફાગણ અને અષાઢ સુદ ૧૪ના મોક્ષગામી, જેને હવે જન્મ-મરણ નથી તે. કરાતું પ્રતિક્રમણ કે જેમાં ૨૦લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ આદિ આવે ચરમશરીરી : તે જ ભવે મોક્ષે જનારા, છેલ્લા શરીરવાળા, તદ્દભવ મોક્ષગામી, જેને હવ જન્મમરણ નથી તે. ચૌર્યાસી લાખ યોનિઃ જીવોને ઉત્પન્ન થવાનાં વર્ણ, ગંધ, રસ, ચરમાવર્તી જેને હવે ફક્ત એક પુદગલપરાવર્ત જ સંસાર બાકી| સ્પર્શની ભિન્નતાના કારણે જુદાં જુદાં સ્થાનો. છે એવા જીવો, છેલ્લા પુ. ૫.માં પ્રવેશેલા. ચૌમુખ પ્રતિમાઃ ચારે દિશામાં છે મુખ જેનું એવી પ્રભુપ્રતિમા. ચર્મચક્ષુ: ચામડીની બનેલી આંખ, શરીરસંબંધી જે પૌગલિક ચ્યવનકલ્યાણક : તીર્થંકર પ્રભુ પૂર્વભવથી ઍવીને માતાની આંખ. કુક્ષિમાં પધારે તે, જગતના કલ્યાણ કરનાર પ્રસંગ. ચર્યાપરિષહ સાધુસંતોએ નવકલ્પી વિહાર કરવો, પરંતુ ખાસ ચુત થયેલ દેવલોકથી વેલ, પડેલ, ઉપરથી નીચે આવેલ, અનિવાર્ય કારણ વિના એક સ્થાને સ્થિર ન રહેવું. | ટ્યુતવન: આંબાઓનું વન, ગિરનારમાં આવેલ સહસ્સામ્ર-વન. ચક્ષર્ગોચર: આંખે દેખી શકાય તેવું, દષ્ટિગોચરને યોગ્ય. હોય.