Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 666

પશ્ચાતાપ કરેલી ભૂલ બદલ હૈયામાં દુઃખ થવું તે. ભવ્યતા-અભવ્યતા, ચંદ્રની આલાદકતા ઇત્યાદિ. પશ્ચાનુપૂર્વી ઊલટો ક્રમ, નવકારમંત્રનાં પદો ઊલટ રીતે બોલવાં | પારિણામિકી બુદ્ધિઃ ઉંમરને લીધે અનુભવો થવાથી પ્રગટ થયેલી બુદ્ધિ, વૃદ્ધ વડીલોમાં અનુભવથી આવેલી બુદ્ધિ. પક્ષપ્રતિપક્ષ:વસ્તુનું કોઈપણ એકબાજુનું સ્થાપન કરવું તે પક્ષ, | પારિતાપનિકીક્રિયા: પોતાને અથવા પરને તાડના-તર્જના વડે તેની સામે વિરોધ પક્ષ તે પ્રતિપક્ષ. સંતાપ કરવો તે, નવ તત્ત્વમાં આવતી 25 ક્રિયાઓમાંની ચોથી પાંડુક વનઃ મેરુપર્વતના શિખર ઉપરનું વન, જે ૧૦૦૦યોજન | ક્રિયા. લાંબ-પહોળું છે, જેમાં તીર્થકર ભગવન્તોનો જન્માભિષેક | પારિભાષિક શબ્દ : અમુક અર્થમાં રૂઢ થયેલા શબ્દો, જેમકે થાય છે. રુચિને સમ્યકત્વ, ગતિ-સ્થિતિમાં સહાયકને ધમસ્તિકાય, પાંશુલપાદઃ ધૂળિયા પગવાળા, અર્થાત બાળકો, નાનાં બચ્ચાંઓ. | અધમસ્તિકાય આદિ જે કહેવાય તે. પાકેલ કર્મોઃ ઉદયમાં આવવાને તૈયાર થયેલા, જેનો ઉદયકાળ | પારિષદ્યદેવ પર્ષદાના દેવો, ઈન્દ્રને વિચારણા માટેની અત્યંતર પાક્યો છે તે. આદિ ત્રણ પ્રકારની સભાના દેવો. પાખંડી પુરુષો માયાવી, કપટી, ઊલટ સૂલટ સમજાવવામાં | પારિષ્ઠાપનિકા સમિતિ: મળ, મૂત્ર, ઘૂંક આદિ શારીરિક મેલો બળવાળા. જ્યાં નાખવાના હોય ત્યાંની ભૂમિ બરાબર જોવીસ પુંજવી અને પાચનક્રિયા: ખાધેલા આહારને પકાવવાની ક્રિયા. પ્રમાર્જવી. પાછળલા ભવો : વીતી ગયેલા ભવો, અતીત જન્મો, પસાર ! પાર્શ્વનાથ પ્રભુ વર્તમાન ચોવીસીમાં થયેલા ૨૩મા પ્રભુ. થયેલા જન્મો. પાવાપુરી નગરી: બિહારમાં આવેલી એક નગરી કે જયાં પ્રભુશ્રી પાઠભેદ: જયાં સૂત્રોમાં-શ્લોકોમાં શબ્દોની રચના જુદી હોય મહાવીરસ્વામી (ગુજરાતી) આસો વદી અમાવાસ્યાએ નિર્વાણ પામ્યા છે. પાઠશાળાઃ જયાં ધર્મનું જ્ઞાન ભણાવાતું હોય તેવું સ્થાન. પિંડપ્રકૃતિ : કર્મોની જે પ્રકૃતિઓના પેટાભેદ થઈ શકતા હોય પાદપૂર્તિ શ્લોક બનાવવામાં, ખૂટતું પદ જોડી આપવું તે. 1 તે, જેમકે નામકર્મમાં ગતિ, જાતિ, શરીરનામકર્મ વગેરે. પાદવિહારી : પગે ચાલનાર, વિહાર કરનાર, વાહન વિના | પિંડસ્થાવસ્થા : તીર્થંકરપ્રભુની જન્મથી કેવલજ્ઞાન પામે ત્યાં ચાલનાર. સુધીની અવસ્થા, તેના ત્રણ ભેદો છે. જન્માવસ્થા, રાજયાવસ્થા પાપઃ દુઃખ આપનારું કર્મ, અશુભ, અશુભ કર્મ, હલકું કામ, | અને દીક્ષિતાવસ્થા, ભાવનાત્રિકમાં આ સ્વરૂપ છે. જીવહિંસા આદિ અઢાર પ્રકારનાં પાપનાં કાર્યો. પિતામહ: પિતાના પિતા, દાદા. - પાપભિરુતાઃ પાપ કરવાથી ડરવું, પાપોથી ભયભીત રહેવું. [ પીઢ: અનુભવી, ઉંમરથી વિશિષ્ટ, પ્રભાવશાળી પુરુષ. પાપાનુબંધી પાપ: જે કર્મોના ઉદયથી વર્તમાન કાળે દુઃખી-દરિદ્રી| પીતવર્ણ વર્ણના પાંચ ભેદોમાંનો એક વર્ણ. (નામકર્મમાં) પીળો હોય અને હિંસા-જૂઠ આદિ તથા ક્રોધાદિ-રાગાદિ કરીને નવું] રંગ. ભાવપાપ બંધાતું હોય તે, પાપને બાંધે તેવું ઉદિતપાપ. પુણ્યકર્મઃ જે કર્મ ઉદયમાં આવ્યું છતું આત્માને સાંસારિક સુખપાપાનુબંધી પુણ્ય: જે કર્મોના ઉદયથી વર્તમાન કાળે સુખ-] સગવડતા અને અનુકૂળતા આપે છે. સૌભાગ્ય હોય પરંતુ હિંસાદિ અને ક્રોધાદિ કરી નવું પાપ બંધાતું પુણ્યાનુબંધી પાપ: જે પાપકર્મ ઉદયમાં આવ્યું છતું સાંસારિક હોય તે, પાપોનો બંધ કરાવે તેવું પુણ્ય, અનાર્યદશના ધનાઢ્ય | દુ:ખ-પ્રતિકૂળતા આપે પરંતુ તે વખતે સમભાવ-ક્ષમા-મોહમનુષ્યોનું. વિજય આદિ કરાવવા દ્વારા ભાવપુણ્યનું કારણ બને , જેમકે પાધિષ્ટાત્મા અતિશય પાપવાળો આત્મા, પાપી આત્મા. 1 ચંડકૌશિક સર્પની પ્રતિબોધ પામ્યા પછીની કીડીઓના ચટકા સહન પારભવિક: પરભવસંબંધી, પરભવનું, ગયા ભવનું, અથવા | કરવાવાળી સ્થિતિ. આવતા ભવનું (જ્ઞાન-સંબંધ-શક્તિ વગેરે). પુણ્યાનુબંધી પુણ્યઃ જે પુણ્યકાર્ય ઉદયમાં આવ્યું છતું સાંસારિક પારસમણિ એક પ્રકારનું રત્ન; જે લોખંડને અડાડવાથી લોખંડ સુખ-સગવડ હોવા છતાં પણ તેમાં આસક્તિ ન હોય, નિર્લેપ સોનું થાય તે. દશા હોય, ત્યાગી થઈ આત્મકલ્યાણ કરવાની વૃત્તિ છે, જેમકે પારિણામિક ભાવ: વસ્તુનું સહજસ્વરૂપ, જેમાં કોઈ કારણ ન. શાલિભદ્રજી. હોય તે; જેમકે અગ્નિની દાહકતા, પાણીની શીતળતા, જીવોમાં પુત્રવધૂ પોતાના પુત્રની સ્ત્રી. 35