Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 665

પજુસણ : ધર્મની પુષ્ટિ-વૃદ્ધિ કરનારા પર્વના દિવસો. પરમ ઉપાયઃ ઉત્તમ ઉપાય, કાર્ય સાધી આપે તેવી સુંદર માર્ગ, પટુતાઃ હોશિયારી, ચાલાકી, ચતુરાઈ. પરમ વિદુષી : અતિશય પંડિત એવાં પૂ. સાધ્વીજી મ. પડિયાઃ શ્રાવક-શ્રાવિકાની ધર્મમય વિશિષ્ટ અવસ્થા, શ્રાવકની મહાસતીજી અથવા શ્રાવિકા. અગ્યાર પડિમાઓ, સાધુના જીવનમાં પણ પડિમા હોય છે. | પરમાણુ પરમ એવો અણુ, અતિશય સૂક્ષ્મ અણુ, જે અણુના પડિમાધારી પ્રતિમાને ધારણ કરનારા આત્માઓ. કેવલીની દૃષ્ટિએ બે ભાગ ન કલ્પાય, અતિ-નિર્વિભાજય અણુ. પડિલેહણઃ વસ્ત્રો અને પાત્રો વગેરે ઉપધિને સવાર સાંજ બરાબર ! પરમાત્મા પરમ આત્મા, અત્યંત ઊંચો આત્મા, વીતરાગદેવ. જોવી. પુંજવી અને પ્રમાર્જિવી તે. પરમેષ્ઠિ : ઊંચા સ્થાને બિરાજમાન, સર્વ વ્યક્તિઓથી શ્રેષ્ઠ, પતિતપાવનઃ પડેલા આત્માઓને પવિત્ર કરનાર, અરિહંત, સિદ્ધ-આચાર્યાદિ પાંચ પદે બિરાજમાન. પથદર્શક માર્ગ બતાવનાર, રસ્તો ચીંધનાર. પરલોકભય: આવતા ભવમાં દુઃખી-દરિદ્રી-રોગી થવાનો ભય, પથિક (પાન્થ): મુસાફર, માર્ગે ચાલનાર. પરવશતા : પરાધીનતા, બીજાની આધીનતા, આત્માનું કર્મ, પથ્ય: હિતકારક, લાભદાયી, ફાયદો કરનાર, કલ્યાણ કરનાર. શરીર અને પરિવારાદિને વશવર્તીપણું. પદપંકજઃ ચરણરૂપી કમળ, પ્રભુજીના પગ જાણે કમળ હોય | પરવ્યપદેશઃ જે વસ્તુ પોતાની હોય અને બીજાની છે એમ કહી તેવા. છુપાવવું, શ્રાવકના બારમા વ્રતનો એક અતિચાર. પદસ્થાવસ્થા: તીર્થંકર ભગવાનની કેવલજ્ઞાનવાળી અવસ્થા. ] પરાવર્તના પુનઃ પુનઃસંભાળી જવું તે, સ્વાધ્યાયના 5 ભેદમાંનો પદાતીતઃ કોઈપણ પ્રકારના પદથી રહિત. ત્રીજો ભેદ. પદાનુસારિણી લબ્ધિઃ કોઈપણ શાસનું એક પદ માત્ર ભણવાથી| પરાવલંબી બીજાના જ આલંબનવાળું, જેમાં બીજાનો જ આધાર આખું શાસ્ત્ર આવડી જાય તેવી અપૂર્વ જ્ઞાનની લબ્ધિ. રાખવો પડે છે, પરાશ્રય, પરાધીન, બીજાને આધીન. પદ્મપ્રભપ્રભુ: ભરતક્ષેત્રમાં થયેલી ચોવીશીમાં છઠ્ઠા ભગવાન. પરિજનઃ પરિવાર, પતિ-પત્ની આદિ કુટુંબીજનો. પદ્માસન : કમળના જેવું શરીરનું એક વિશિષ્ટ આસન. પરિહાસધામ: મશ્કરીનું પાત્ર, મશ્કરીનું સ્થાન. (ભક્તામરમાં). પડ્યાસપદ : સાધુ-મહાત્માને ભગવતી આદિ સૂત્રોના 1 પરોપકાર : બીજાનું ભલું કરવું, બીજાનું હિત કરવું, કલ્યાણ યોગવાહનની ક્રિયા કરાવ્યા પછી કરાતું વિશિષ્ટ પદારોપણ, | કરવું. સાધુ-મહાત્માઓની વિશિષ્ટ એક પદવી. પરોપકારરસિક : બીજાનું ભલું કરવામાં જ તત્પર, અન્યનું પરંપરા પ્રયોજનઃ કાર્ય કરવામાં જે સીધું કારણ ન હોય પરંતુ કલ્યાણ કરવાના જ રસવાળો આત્મા. કારણનું પણ કારણ હોવાથી પરંપરાએ કાર્યનું કારણ જે બને છે, પરોક્ષ : આંખે ન દેખાય તે, સાક્ષાત નહીં તે. જેમકે ધીનું અનંતર કારણ માખણ અને પરંપરાકારણ દૂધ. | પરોક્ષપ્રમાણ : ચક્ષુરાદિ પાંચ ઇન્દ્રિયો અને મનથી તથા પરત્વાપરત્વ: કાળદ્રવ્યના પર્યાયવિશેષ, કાળની અપેક્ષાએ | ભણાવનાર ગુરુજી આદિ પરના આલંબનથી આત્માને જે જ્ઞાન નાનામોટાપણું, જેમ આપણાથી ઋષભદેવપ્રભુ પર અને થાય છે, અર્થાતુ મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન. મહાવીરસ્વામી પ્રભુ અપ૨; અથવા ક્ષેત્ર આશ્રયી પણ નદીક પર્યકાસનઃ શરીરનું એક આસન-વિશેષ, પ્રભુજીની પ્રતિમા જે હોય તે અપર અને દૂર હોય તે પર.. આસનવાળી છે કે, જ્યાં જમણા પગનો અંગૂઠાવાળો ભાગ ડાબા પરદારઃ પરની સ્ત્રી, અન્યની સાથે વિવાહિત થયેલી સ્ત્રી. પગની સાથળ ઉપર રખાય અને ડાબા પગનો અંગૂઠાવાળો ભાગ પદારાવિરમણ વ્રત : શ્રાવકનાં 12 વ્રતોમાંના ચોથા વ્રતનો જમણા પગની સાથળ ઉપર રખાય તે. એ પ્રકાર કે જેમાં પરની સાથે પરણેલી એવી જે સ્ત્રી તેની સાથે | પર્યન્તઃ છેડો, અન્તિમ ભાગ, મૃત્યુ. સંસારભોગ કરવાનો ત્યાગ કરવો તે સ્વરૂપ વ્રત. પર્યવસાનઃ છેડો, અન્તિમ ભાગ, મૃત્યુ. પર પરિવાદ: બીજાની નિંદા-ટીકા-કૂથલી કરવી, હલકું બોલવું, પર્યવસિત છેડાવાળું, અન્તવાળું, જેનો દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવતી અઢાર પાપસ્થાનકમાંનું સોળમું પાપસ્થાનક, અન્ત છે તેવું (શ્રુતજ્ઞાનનો એક સપર્યવસિત ભેદ). પરભવઃ વર્તમાન ચાલુ ભવથી આગળ-પાછળના ભવો. | પલ્યોપમ: કૂવાની ઉપમાવાળો કાળ, એક યોજન લાંબા-પહોળા પરભાવદશા પુદ્ગલસંબંધીના સુખ-દુ:ખમાં આત્માની રતિ-1 અને ઊંડા કૂવામાં માણસના સાત દિવસમાં ઊગેલા એકેક વાળના અરતિ, ક્રોધાદિ કષાયોની અને વિષયવાસનાનો જે અસંખ્ય ટુકડા કરી, ભરી, સો સો વર્ષે એકેક વાળ કાઢવાથી પરિણામ તે. | જેટલો કાળ લાગે તેટલા કાળનું નામ. 34