Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
View full book text
________________ મતિવિપર્યય : ઊલટી બુદ્ધિ થવી તે, બુદ્ધિની વિપરીતતા, જે | કે માતા છલંગ મારે તોપણ તે બચ્ચે પડે નહીં. તેવા પ્રકારનો બે વસ્તુનું જેવું સ્વરૂપ ન હોય તે વસ્તુને તેવી માનવી. હાડકાંનો બાંધો, રચના તે. મતિવિભ્રમઃ ઊલટી બુદ્ધિ થવી તે, મતિમાં ખોટી વાત ઘૂસી | મર્મવેધક વચન : આત્માનાં મર્મસ્થાનોને વીંધી નાખે એવાં જવી તે. વચનો. મસ્યગલાગલ ન્યાયઃ નાના માછલાને મોટું માછલું ગળે, મોટા ! મર્મસ્થાન : જ્યાં આત્માના ઘણા પ્રદેશોનું અસ્તિત્વ છે. જે માછલાને તેનાથી પણ મોટું માછલું ગળે, તેમનાને મોટો દબાવે, | ભાગના છેદન-ભેદનથી મૃત્યુ જ થાય તેવો ઘનિષ્ઠ ભાગ. તેને તેનાથી મોટો હોય તે દબાવે, ગળી જાય, વગેરે. મલયાચલ (પર્વત) : એક પર્વત-વિશેષ, કે જયાં અતિશય મદઃ અભિમાન, અહંકાર, જાતિનો, કુળનો, રૂપનો, વિદ્યાનો, | હરિયાળી છે. અને વનસ્પતિના કારણે અતિશય સુગંધવાળો ધનનો જે અહંકાર તે, મદ કુલ 8 જાતના છે. પવન થાય છે. મદિરાપાનઃ દારૂનું પીવું, મદિરા એટલે દારૂ, પાન એટલે પીવું. | મહનીયમુખ્ય : પૂજ્ય મહાત્માઓમાં અગ્રેસર, સર્વથી શ્રેષ્ઠ, મદોન્મત્તઃ અભિમાનથી ગર્વિષ્ઠ બનેલ, અહંકારી. પૂજ્ય. મદ્ય : દારૂ, મહાવિગઈ, વધુ વિકાર કરનારી, અસંખ્ય ! મહાસેનવનઃ બિહારપ્રદેશમાં આવેલું સુંદર અકે વન, કે જ્યાં જીવોવાળી. પ્રભુ મહાવીર સ્વામીની પ્રથમ દેશના અને સંઘની સ્થાપના થઈ મધ : મધ, મહાવિગઈ, વધુ વિકાર કરનારી, અસંખ્ય | હતી. જીવોવાળી. મહાઆગાર : કાયોત્સર્ગમાં આવતી ચાર મોટી છૂટો, કે જે મધ્યમ વચ્ચેનું, જધન્ય પણ નહીં અને ઉત્કૃષ્ટ પણ નહીં. અન્નત્થ સૂત્રમાં “વફા” શબ્દમાં આદિ શબ્દથી જણાવેલ મધ્યમપદલોપી (સમાસ) વચ્ચેનું પદ ઊડી જાય એવો સમાસ, 1 છે. (1) પંચેન્દ્રિયનું છેદનભેદન, (2) પ્રાણઘાતક પ્રાણીઓનો જેમકે “ચંન્નનેન ચન્નની ગવપ્રઢ: 2 ગબ્બનાવપ્રદ " | ઉપદ્રવ, (3) અગ્નિ-જલાદિનો ભય અને મનનીય પ્રવચનઃ જે વક્તાનું ભાષણ મનન કરવા યોગ્ય હોય | (4) સપદિનો ડંશ. મોટી છૂટ. તે ભાષણ. મહાતમપ્રભા : નીચે આવેલી સાત નારકીઓમાંની છેલ્લી મનવાંછિત : મનગમતું, મનમાં જે ઇષ્ટ હોય તે. સાતમી નારકી. મનવાંછિત ફલપ્રદ : મનગમતા ફળને આપનાર. મહાત્માપુરુષ : જેનો આત્મા અતિશય ઘણો મહાન - મનીષા: બુદ્ધિ, મતિ. ઊંચો છે તે. મનીષી પુરુષોઃ બુદ્ધિશાળી મહાત્માઓ, જ્ઞાની પુરુષો. મહાદુર્લભ (મનુષ્યભવાદિ): આ સંસારમાં અતિશય મુશ્કેલીથી મનુષ્યભવ : માનવનો ભવ, મનુષ્યનું આયુષ્ય, મનુષ્યમાં ! મળી શકે તેવી - મનુષ્યભવ વગેરે 4 વસ્તુઓ. ગમન. મહાવિગઈ અતિશય વિકાર કરનારી, તે તે વર્ણવાળા અસંખ્ય મનોગત ભાવ: મનમાં રહેલા વિચારો, મનના સંકલ્પો. | જીવોથી યુક્ત એવી મધ, માંસ, મદિરા અને માખણ એમ ચાર મજતા થવીઃ કર્મોમાં જે તીવ્ર રસ હોય તેવું હળવું થવું, ઓછાસ | મોટી વિગઈ. થવી. મહાવિદેહક્ષેત્રઃ જેબૂદ્વીપમાં અતિશય મધ્યભાગમાં પૂર્વ-પશ્ચિમ * મદ મિથ્યાત્વી: જેનું મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મ ઢીલું પડ્યું છે, | એક લાખ યોજન લાંબું ક્ષેત્ર, એ જ પ્રમાણે ઘાતકી ખંડ અને હળવું થયું છે તે. અર્ધપુષ્ક૨વર દ્વીપમાં અનિયમિત માપવાળાં મન્મથ : કામદેવ, કામવિકાર, કામવાસના. 2- 2 મહાવિદેહ છે. મરણભયઃ મૃત્યુનો ભય, મરણથી ડરવું, જે અવશ્ય આવવાનું મહાવીરસ્વામી : ભરતક્ષેત્રની આ ચોવીસીના ચરમતીર્થકર, જ છે તેનો ભય. આપણા આસન્ન ઉપકારી. મરણસમુદ્યાત : મૃત્યકાલે ઉત્પત્તિસ્થાન સુધી આત્મપ્રદેશોને | મહાશિવરાત્રિ મહાદેવ ભગવાનનો જન્મદિવસ, ગુજરાતી લંબાવવા તે. મહાવદ 14. મરણાશંસા : મરવાની ઇચ્છા થવી, દુઃખ આવે ત્યારે વહેલું] મહાશુક્રદેવલોક વૈમાનિક દેવામાં આવેલો સાતમો દેવલોક, મૃત્યુ આવે તેવી ઈચ્છા કરવી. મહાસ્વપ્રોઃ તીર્થકર અને ચક્રવર્તી જયારે માતાની કુક્ષિમાં આવે મર્કટબંધઃ માંકડાનું બચ્ચું તેની માતાના પેટે એવું ચોંટી જાય છે ત્યારે તેઓની માતાને આવનારાં ચૌદ મોટાં સ્વપ્રો.
