Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 669

પછી અર્થાતુ (અંજનશલાકા કર્યા પછી) મંદિરમાં પ્રભુજીની| પ્રપાઃ પરબ, પાણી પીવા માટેનું સ્થાન. સ્થાપના કરવી તે, પ્રતિષ્ઠા અને તેના નિમિત્તે કરાયેલ મહોત્સવ. | પ્રભાતકાલ સવારનો સમય, સામાન્યથી ચિત્તની પ્રસન્નતાવાળો પ્રતિસમયઃ દર સમયે સમયે સમયે, હરપળે, એકેક સમયમાં.' સમય. પ્રતિસેવના : લીધેલા નિયમમાં અપવાદ સેવવો, છૂટછાટ | પ્રભાવક પ્રભાવ વધારનાર, જૈન શાસનની શોભા વધારનારા, ભોગવવી તે, અપવાદ રસ્તે ચાલવું તે. (તત્ત્વાર્થસૂત્ર 9- સમ્યકત્વની સડસઠબોલની સજઝાયમાં આવતા આઠ પ્રભાવક. 49). | પ્રમત્તસંયતઃ સર્વવિરતિ સંયમ આવવા છતાં જીવન પ્રમાદવશ પ્રતિસેવનાનુમતિઃ સંસાર છોડી પૌષધ કર્યો હોય, સાવદ્ય યોગનો | હોય તે, છઠ્ઠ ગુણસ્થાનક, પ્રમાદયુક્ત સંયમ. ત્યાગ કર્યો હોય, છતાં પોતાના નિમિત્તે થયેલા આહારાદિનું સેવન નું પ્રમાણ પુરાવો, સાક્ષી, યુક્તિ, દલીલ, સાધ્યને સાધનાર હતુ. કરે, એકાસણું આદિ કરવા ઘરે જાય છે. પ્રમાણનયતત્ત્વાલકઃ શ્રી વાદિદેવસૂરિજીનો બનાવેલ મહાન્યાય પ્રતિસ્પર્ધી : હરીફ, વિરોધી, સ્પર્ધા કરનાર, ચડસાચડસી ગ્રંથ કે જેમાં પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણો અને સાત નો તથા પ્રમાતાદિનું રાખનાર. વર્ણન છે. પ્રતિજ્ઞા કોઈપણ પ્રકારનો નિયમ, વ્રત, મનની સ્થિરતા. પ્રમાણસર H યુક્તપૂર્વકની વાત, સંગત થતી (યુક્તપૂર્વકની) પ્રતિજ્ઞાભંગ: કરેલી પ્રતિજ્ઞા ભાંગવી, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત વાત. થવું તે, ન્યાયશાસ્ત્રમાં આવતું એક પ્રકારનું નિગ્રહ-સ્થાન. | પ્રમાણિકતા સજ્જનતા, નીતિમત્તાવાળું બોલવું-વર્તવું જેનામાં પ્રતિજ્ઞાહાનિ કરેલી પ્રતિજ્ઞા ભાંગવી, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત) છે તે. થવું તે, ન્યાયશાસ્ત્રમાં આવતું એક પ્રકારનું નિગ્રહ-સ્થાન. | પ્રમાદઃ મોહને આધીન થવું તે, કર્મબંધનો એક હેતુ.. પ્રતિક્ષેપ સામો આક્ષેપ કરવો, સામું નાખવું, ખંડન કરવું. પ્રમોદ: હર્ષ, આનંદ, પ્રસન્નતા. પ્રતીક: નિશાની, ચિત, લિંગ, વસ્તુને ઓળખવાની નિશાની. | પ્રમોદભાવના : આપણાથી જે જે જીવો ગુણાધિક છે. અધિક પ્રતીતઃ પ્રસિદ્ધ, જાણીતું, જાહેર થયેલ. વિકસિતાવસ્થાવાળા છે તેઓને જોઈને પ્રસન્ન થવું, હર્ષિત થવું. પ્રત્યનિકઃ શત્રુ, દુશ્મન, સામો બહાદુર પુરુષ, જ્ઞાનીને ન ગમે | પ્રલયકાળ : વિનાશકાળ, પાંચમા આરાના છેડે અને છઠ્ઠા તેવું આચરણ કરનાર. (પ્રથમ કર્મગ્રંથ ગાથા-૫૪). આરાના પ્રારંભે આવનારો વિનાશકાળ. પ્રત્યક્ષ:સાક્ષાત, બીજાની સહાય વિનાનું પ્રવચનઃ પ્રવચન, સર્વોત્તમ વચન, વીતરાગ પ્રભુનું વચન, પ્રત્યક્ષપ્રમાણ : ઇન્દ્રિય, મન, પ્રકાશ આદિ અન્યની સહાય | જૈનશાસન, દ્વાદશાંગી. વિનાનું આત્માને સાક્ષાત થનારું જે જ્ઞાન તે (અવધિ આદિ). | પ્રવચનમાતા: પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિ એ આઠ પ્રવચન પ્રત્યાહાર : યોગનાં આઠ અંગોમાંનું એક અંગ, ઇન્દ્રિયોનો | માતા કહેવાય છે કારણ કે તેનાથી આત્મધર્મરૂપ પુત્રનો જન્મ અસંયમ રોકવો. થાય છે. પ્રત્યુપકાર: આપણા ઉપર કોઈએ ઉપકાર કર્યો હોય, તેની સામે | પ્રવૃત્ત પ્રવૃત્તિ કરનાર, પ્રવર્તેલ, જોડાયેલ. જેમ કે " તેના બદલામાં કંઈ પણ સામો ઉપકાર કરવો તે. વાયકવૃત્ત આ પ્રશાના” ઈશાન દેવલોક સુધીના દેવો કાયાથી પ્રત્યેક પ્રકૃતિ : એકેક પ્રકૃતિ, જેમાં બે, ત્રણ, ચાર પેટાભેદો] ભોગમાં પ્રવર્તેલા છે. (તત્ત્વાર્થસૂત્ર 4-8). નથી તે. જેમકે પરાઘાત, ઉશ્વાસ, આતપ વગેરે. પ્રશંસા: પ્રશંસનીય, વખાણવા યોગ્ય, શુભ. પ્રથમ જિનેશ્વર : ઋષભદેવ પ્રભુ, આ અવસર્પિણીમાં પહેલા | પ્રશસ્તકષાયઃ જો કે કષાયો સંસારવર્ધક હોવાથી નિશ્ચયથી પ્રભુ. અપ્રશસ્ત જ છે તથાપિ જયારે ગુણોની રક્ષા કે ગુણોની વૃદ્ધિ પ્રદેશઃ દ્રવ્યની સાથે જોડાયેલો નિર્વિભાજ્ય ભાગ છે. ! પૂરતો તેનો આશ્રય કરાયો હોય તો તે વ્યવહારથી (ઉપચારથી) પ્રદેશબંધઃ પ્રતિસમયે મન, વચન, કાયાના યોગને અનુસાર પ્રશસ્ત છે. દલિકોનું બંધાવું. પ્રશસ્તતર : વધારેમાં વધારે પ્રશંસનીય, અતિશય વખાણવા પ્રદેશોદય H તીવ્ર કર્મોને હળવા રસવાળાં કરી સજાતીય એવી | યોગ્ય. પર પ્રકૃતિમાં સંક્રમાવીને પરરૂપે ભોગવવાં તે. પ્રશસ્તપરિણામ મોહનો ઉપશમ, ક્ષયોપશમ અને ક્ષય કરે પ્રષઃ અતિશય દાઝ, અંતરની ઈર્ષ્યા, અદેખાઈ, વેરઝેર છે એવો આત્માનો જ્ઞાનાદિ ગુણવાળો ઉપયોગપૂર્વકનો પ્રધાનતાઃ મુખ્યતા, બે નયોમાંથી કોઈ એકને મુખ્ય કરવો તે. | વિચારવિશેષ. 38