Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 658

લીધેલું જે માપ, તેનું ઉલ્લંઘન કરવું. અને સુખ ઓછું હોય તે, (ઉત્સર્પિણીમાં આ ત્રણે આરા ઊલટા દાહઃ તાપ, ગરમી, ઉકળાટ. સમજવા.) દિગંબર સંપ્રદાયઃ દિશા એ જ છે વસ્ત્ર જેને, અર્થાતુ નગ્નાવસ્થા, દુખદોગઃ દુઃખ અને દીર્ભાગ્ય, (ઉવસગ્ગહરમાં આવે છે.) તેવી નગ્નાવસ્થામાં જ સાધુતા, મુક્તિ આદિ સ્વીકારનાર દુઠજરા : દુષ્ટ તાવ, ભયંકર તાવ, (ઉવસગ્ગહરમાં માનનાર સંપ્રદાય. આવે છે.) દિગ્ગજ: ચારે દિશારૂપી હાથીઓ. દુરભિગંધ: અશુભ ગંધ, ખરાબ ગંધ. દિવ્રત: જીવનપર્યંત ચારે દિશામાં તથા ઉપર-નીચે કેટલું જવું દુરાચાર સેવન દુષ્ટ આચારોનું સેવવું, હલકું, પાપિષ્ટ જીવન તેનો નિયમ ધારણ કરવારૂપ વ્રત. જીવવું. દિનમણિ : જીવનપર્યત સર્વ દિશામાં કેટલા માઈલ જવું તેની દુરિતઃ પાપ, ખરાબ જીવન, દુષ્ટાચરણ ધારણા; સૂર્ય. દુર્ગતિદાતાર : નરક-નિગોદાદિ દુષ્ટગતિમાં આત્માને લઈ દિવ્યધ્વનિ : પ્રભુ જ્યારે ધર્મોપદેશ આપતા હોય ત્યારે દેવો | જનારા. (એવા કષાયો અને વિષયો છે.) તેઓની વાણીમાં મધુર સ્વર પુરાવે તે, વાજિંત્રવિશેષ. દુર્જયઃજીતવું મુશ્કેલ પડે તે, વિષયો, કષાયો, ઉપસર્ગો વગેરે. દિશાપરિમાણવ્રત : ત્રણ ગુણવ્રતોમાંનું પહેલું, દિશાનું માપ | દુર્ભવ્યઃ જેને મોક્ષે જવાનો અર્ધપુદગલ પરાવર્તનથી પણ ઘણો ધારવું. જીવનપર્યન્ત સર્વદિશામાં કેટલા માઈલ જવું તેની વધારે કાળ બાકી છે તે. ધારણા. દુર્લભભવઃ મુશ્કેલીથી મળી શકે તેવો ભવ, અનંતકાળે પણ ન દિવાલી H ગુજરાતી આસો વદ 0)), પ્રભુ મહાવીર સ્વામીનું મળી શકે તેવો (આ મનુષ્ય) ભવ છે. નિવણ કલ્યાણક, મારવાડી કારતક વદ અમાવસ્યા. દુષ્કૃતગઈ આપણાં કરેલાં પાપોની નિંદા કરવી, ગહ કરવી દીનદરિદ્રીઃ લાચાર, દુઃખી અને નિર્ધન પુષ. દીપકલિકાઃ દીવાની જયોત, દીવાનો પ્રકાશ. દુષ્ટ ચિંતવન મનમાં માઠા વિચારો કર્યા હોય, દુચિતિય). દીપાવલીઃ દીવડાઓની હારમાળા, દિવાળીપર્વ. દુષ્ટ ચેષ્ટાઃ કાયાથી ખોટી, હલકી અને પાપભરી ચેષ્ટા કરી દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞા : લાંબા કાળનો વિચાર કરવાની શક્તિ, અતીત હોય તે, દુિિટ્રશ્ય). અનાગત કાળમાં થયેલા અનુભવ ઉપરથી થતા વિચારો. દુષ્ટદમનઃ દુષ્ટ માણસોનું (રાક્ષસાદિનું) દમન કરવું, દાબી દેવું. દીર્ઘદૃષ્ટિ : લાંબી વિચારવાની દૃષ્ટિ, ભાવિનો લાંબો વિચાર | દુષ્ટ ભાષણ: હલકું ભાષણ કરવું, તુચ્છ, અસાર, પાપિષ્ટ ભાષા કરીને કાર્ય કરવાની જે દૃષ્ટિ તે. બોલવી. દીર્ઘ સ્થિતિ : જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મોની લાંબી લાંબી બાંધેલી દુષ્પક્વાહાર (ભક્ષણ): અર્થે પાકેલો આહાર ખાવો, કાચોપાકો સ્થિતિ. આહાર ખાવો. દીક્ષાકલ્યાણક તીર્થંકર પરમાત્માઓની દીક્ષાનો પ્રસંગ, ત્રીજુ ! દૂરોત્સારિત દૂર દૂર ખસેડાયેલી, નંખાયેલી વસ્તુ. કલ્યાણક. દેશ્ય વસ્તુ ચક્ષુથી દેખી શકાય તેવો પદાર્થ, ચક્ષર્ગોચર પદાર્થ. દુઝંડ: પાપ, દુષ્કત, મિચ્છામિ દુક્કડ= મારું પાપ મિથ્યા થાઓ. | દેશન્સઃ ઉદાહરણ, દાખલો, ઉપમાથી સમજાવવું તે. દુઃખદાયીઃ દુઃખ આપનાર, મુશ્કેલી સરજનાર. દૃષ્ટિ: જીવની વિચારશક્તિ, વસ્તુ સમજવાની અપેક્ષા, અથવા દુઃખદૌભાંગ્યઃ દુઃખ અને દૌર્ભાગ્ય, પ્રતિકૂળતા અને લોકોની મિથ્યાદૃષ્ટિ અને સમ્યગ્દષ્ટિ. અપ્રીતિ. દૃષ્ટિરાગઃ એક વ્યક્તિનો બીજી વ્યક્તિ ઉપર વારંવાર જોવાનો દુઃખક્ષય કર્મક્ષય નિમિત્તે : પ્રતિક્રમણની વિધિમાં કરાતો | અતિશય રાગ, નજર ખેંચાય એવો રાગ, કાઉસ્સગ્ગ, દુઃખો અને કમોંના ક્ષય માટે કરાતો કાઉસગ્ગ. | દૃષ્ટિવાદઃ દ્વાદશાંગીમાંનું બારણું અંગ, ચૌદ પૂર્વોવાળું અંગ. દુઃખી દશા : દુઃખવાળી દશા, દુઃખવાળી અવસ્થા. | દૃષ્ટિવાદોપદેશિકી સંજ્ઞા શાસ્ત્રોમાં કહ્યા પ્રમાણે આત્માના હિતાદુઃષમા: અવસર્પિણીનો પાંચમો આરો, દુ:ખવાળો કાળ. | હિતના વિચારવાળી જે સંજ્ઞા તે (આ સંજ્ઞા સમ્યગ્દષ્ટિને દુઃષમાદુષમા અવસર્પિણીનો છઠ્ઠો આરો, દુઃખ જ દુઃખ જેમ | હોય છે.) હોય તે. દેષ્ટિવિષસર્પ: જેની દૃષ્ટિમાં જ ઝેર છે તેવો ભયંકર સર્પ. દુઃષમાસુષમા અવસર્પિણીનો ચોથો આરો, જેમાં દુઃખ વધારે | દેદીપ્યમાનાવસ્થા : તેજસ્વી અવસ્થા, ચમકતું, ઝળહળતું 27