Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 657

થિણદ્વિનિદ્રા: દર્શનાવરણીય કર્મના નવ ભેદોમાંનો 1 ભેદ.| સંધયણવાળાને પણ સાત-આઠગણું પ્રાપ્ત થાય છે. દિવસે ચિંતવેલું કાર્ય જે નિદ્રામાં ઊઠીને કરી આવે, પાછો સૂઈ | થિરીકરણ : દર્શનાચારના આઠ આચારોમાંનો છઠ્ઠો એક જાય, તોપણ ખબર પડે નહીં તે. આ નિદ્રા વખતે | આચારવિશેષ, સમ્યકત્વથી પડવાના પરિણામવાળા જીવોને પ્રથમસંધયણવાળાને અર્ધચક્રીથી અર્ધબળ પ્રાપ્ત થાય છે અને શેષ | તત્ત્વ સમજાવી સમજાવી સ્થિર કરવા તે. દંડ: શિક્ષા, ગુના પ્રમાણે શિક્ષા કરવી તે, માર મારવો, ઠપકો ટકાવનાર એવા આચારો, તેના આઠ ભેદ છે. (1) નિઃશંકિત, આપવો, પ્રાયશ્ચિત આપવું. (2) નિષ્કાંક્ષિત ઈત્યાદિ. દંડકઃ આત્મા કર્મોથી જેમાં દંડાય, દુઃખી થાય, શિક્ષા પામે તેવાં દર્શનાવરણીય કર્મ : વસ્તુમાં રહેલા સામાન્ય ધર્મને જોવાની જીવસ્થાનકો, નારકી આદિ 24 દંડક સ્થાનો. આત્માની જે શક્તિ તે દર્શન, તેને ઢાંકનારું જે કર્મ તે. દંડક પ્રકરણઃ શ્રી ગજસારમુનિરચિત 24 દંડકો ઉપર 24 દ્વારા | દર્શનોપયોગ : વિષયમાં રહેલા સામાન્ય ધર્મને જાણવાવાળી સમજાવતો એક ગ્રંથવિશેષ. આત્મશક્તિનો વપરાશ, આ દર્શનોપયોગનું બીજું નામ દંભઃ માયા, કપટ, હૈયામાં જુદું અને હોઠે જુદું. સામાન્યોપયોગ અથવા નિરાકારોપયોગ પણ છે. દગાબાજ પુરુષ: માયાવી માણસ, કપટી પુરુષ, ઠગ, ધુતારો. દહદિશિઃ દશ દિશાઓ, 4 દિશા, 4 વિદિશા, ઉપર અને દત્ત: આપેલું. નીચે. દત્તક ઉછિનું લેવું; બીજાના પુત્રાદિને પોતાના કરવા. દક્ષ: કામકાજમાં ચકોર, હોશિયાર. દત્તાદાન બીજાએ હર્ષથી આપેલી વસ્તુ લેવી. દાઝઃ ઈષ્ય, કોઈ વ્યક્તિ પ્રત્યેનો હાર્દિક ગુસ્સો. દધિ દહીં, આ લઘુવિગઈ છે. દાઢા નીકળવી : હિમવંત અને શિખરી પર્વતના બન્ને છેડે દત્તાલીઃ ખેતરમાં જુદા જુદા સ્થાને કરાયેલા અનાજના ઢગલાને લવણસમુદ્રમાં દૂર દૂર સુધી નીકળેલી પર્વતોની દાઢા. ભેગું કરવામાં વપરાતું ચાર-પાંચ દાંતાવાળું એક સાધનવિશેષ. | દાણચોરી : રાજાએ જે દેશમાં જે માલ લાવવા ઉપર જે દાણ દમનક્રિયા ઇન્દ્રિયોને વશ કરવાની ક્રિયા, કષાયોને દબાવવાની! (જકાત) લેવાનું ઠરાવ્યું હોય તેમાં ચોરી કરવી. પ્રવૃત્તિ. દાતા: દાન આપનાર. દયાળુઃ કૃપાળુ, કરુણાથી ભરપૂર, કૃપાસાગર. દાનશાળા: જયાં કોઈ પણ જાતના પ્રતિબંધ વગર યાચકોને દાન દરિસણઃ દર્શન, સમ્યગ્દર્શન, પ્રભુ પ્રત્યેની રુચિ, શ્રદ્ધા-પ્રેમ. | અપાય તેવું સ્થાન, દર્પ: અભિમાન, "QU" કુવાદીઓનું અભિમાન. દાનેશ્વરી પોતાની વસ્તુનો પરોપકાર માટે ત્યાગ કરવો તે દાન, દર્શનકાર : શાસ્ત્રો બનાવનાર, ભિન્ન ભિન્ન માન્યતા છે તેમાં વિશિષ્ટ-અધિક દાન આપનાર. પ્રવતવનાર, દાનાન્તરાય સંપત્તિ હોય, ગુણવાનું પાત્ર લેવા આવ્યું હોય, દર્શનમોહનીય કર્મ આત્માની વીતરાગપ્રણીત ધર્મ ઉપરની છે પરંતુ આપવાનું મન ન થાય તે. રુચિનો વિનાશ કરે, રુચિ થવા ન દે, અથવા રુચિને શંકા- | દામોદરઃ શત્રુંજય પર્વત ઉપરનો એક કુંડ, ભરતક્ષેત્રની અતીત કાંક્ષા આદિથી દૂષિત કરે છે, મિથ્યાત્વ-મિશ્ર સમ્યકત્વ મોહનીય.| ચોવીસીમાં થયેલા નવમાં ભગવાન. દર્શન વિશુદ્ધિ : સમ્યકત્વ ગુણની નિર્મળતા, નિરતિચારતા, | દારા: સ્ત્રી, સ્વદારા=પોતાની પત્ની, પદારા=પરની સ્ત્રી. સમ્યકત્વ મોહનીયનો પણ ઉપશમ અથવા ક્ષય. દાર્શનિક ચર્ચા દર્શનશાસ્ત્ર સંબંધી સૂક્ષ્મ વિચારણા. દર્શનશાસ્ત્ર: ભિન્ન ભિન્ન માન્યતાઓને બતાવનારાં શાસ્ત્રો, | દાબ્દત્તિકઃ જેના માટે દૃષ્ટાન્ત અપાયું હોય છે. જેમકે આ પુરુષ ચાર્વાક, ન્યાય, વૈશેષિક, બૌદ્ધ, જૈન અને વેદાન્ત ઇત્યાદિ સિંહ જેવો છે. તેમાં પુરુષ એ દાન્તિક. દર્શનો, તેઓને માન્યતા સમજાવનારા ગ્રંથો. દાસાનુદાસ હે પ્રભુ! હું તમારો દાસ છું, દાસનો પણ દાસ છું. દર્શનાચારઃ વીતરાગપ્રણીત તત્ત્વ ઉપરની રુચિને વધારનાર, 1 દાસીદાસ (પ્રમાણાતિક્રમ): નોકર-ચાકર કેટલા રાખવા તેનું 2 6